„Част от трудността на автофикцията е, че тя е призвана да обрисува личното убежище на човека:

концепцията за собствен свят, съставен като мозайка от субективни преживявания, белязан от бурята от обективните исторически събития на всяка епоха. Този контрапункт (обективно – субективно), където хармонират безредно нахвърленото със съразмерно подреденото, подчертава противоречието, което съставлява топилния котел на човека, тъй като творецът е призван да картотекира и да изобретява нито повече, нито по-малко от самия себе си. И към тази функция трябва да се добави страданието при оповестяването на публичното излагане – на личността и на тайната на убежището.

Това подчертава гръцкият писател Илиас Фрагакис в своя реч по време на представянето на романа „Познай себе си“ на Стефан Гечев (в прекрасния гръцки превод на Дионисия Нерологу, под редакцията на Янис Лиолиос) в Атина. И добавя:

„Гечев, по мои впечатления, създава една персона, едно Его, различно от неговото Его. Верен на догмата трябва да видя със собствените си очи своето отражение в очите на другия.

Гечев следва пътя, по който авторът е и не е.

Не гледа нарцистично себе си в огледалото. Очите му виждат фигурата, така както тя се отразява в очите на другия. Кой друг обаче? Това е проблематично. Всички споменати „персонажи“ са и не са реални. По същество твърдя, че авторът ги измисля, за да разговаря с тях, да се види ВЪВ техните очи или дори да се види СЪС техните очи. Така че ми харесва да ги разглеждам като версии на Стефан. Морални и неморални, наивни и подозрителни, прокурори и адвокати на дявола, ловци и плячка, отдадени на преследването на удоволствия любовници и съвършени възвишени герои.

Не съществува извод в края на това лутане в лабиринта на ума. Никаква христоматия, рецепта от типа на „Животът. Начин на употреба“, както Перек иронично озаглавява своя литературен трактат. Това, което съществува е да ни посочи колко е сложно да няма отговори, само правилни въпроси. И разбира се, да ни предложи да се насладим на собственото му скиталчество, на собствената му духовна Одисея. То е като личността на дете, което се социализира.

На духовно интелектуално ниво, за миналото човекът притежава памет. За бъдещето –  надежда или търпение. За отвъдното – религия или някакъв мироглед. В настоящето единственото, с което разполагаме, е текстуалността, екфразата, която е езиковата среда на личността. И именно тя е, която трансформира – нас и нашите възприятия“.

Стефан Гечев – големият български поет, драматург, прозаик, преводач, литературен критик и дипломат

АСТРОНАВТ

Луната е кръгла като колело.
Защо няма две луни –
да си направя колело
и да замина някъде далеч, далеч,
където
ще има само една луна?

Стефан Гечев е роден в град Русе през 1911 година. Баща му Алберт Гечев е литературен критик, а майка му Рада преподавател по френски език. Учи в Париж в лицея „Луи льо Гран“.

През 1934 г. завършва бакалавър по славянска филология в Софийски университет „Св. Климент Охридски“ и след като работи за кратък период в училище, тръгва за Атина, за да научи гръцки.

В периода 1936–1942 г. Стефан Гечев работи в българската легация в Атина като преводач.

От 1942 г. година работи в българската легация в Братислава като културно аташе, където остава до 1945 г. (докато за част от този период е в изолация по искане на словашките власти).

В периода 1945–1949 г. работи в българската легация във Варшава като културно аташе.

След като се връща в София, Гечев е уволнен от Министерството на външните работи, защото не е член на БКП.

Стефан Гечев започва работа като редактор в различни списания. От началото на 50-те години започва да превежда гръцка поезия на български език.

През 1996 г. Стефан Гечев получава ордена „Златен кръст на почетния легион“ от името на президента на Република Гърция. През 1999 г. получава „Златен медал“ от гръцкия съюз на преводачите.

Награден е от френския министър на културата и информацията с отличието „Кавалер на ордена за изкуство и култура“ през 1998 г.

Стефан Гечев умира в София през януари 2000 г.

От неговата творческа дейност трябва да се отбележат: стихосбирката „Бележник“ (публикуван през 1967 г., но се забранява от властите, защото се е смятало, че не отговаря на идеологията на комунистическата партия), романът „Мостът“ (1983 г.), сборник с разкази „Жестока благодетелка“ (1994 г.), сборник с разкази „Осъденият на Сеньора“ (1994 г.), романите „Виктория и нейните синове (1995 г.) и „Познай себе си“ (неговата лебедова песен, публикувана през 2000 г. след смъртта му). Публикува също и пиесата „Голготата на Варава“ (1999 г.), която се играе в Театър „НДК“ и пиесата „Процесът по изчезването на тялото на Исус Назарянина“, поставена във вашингтонския център по изкуства.

От неговата преводаческа дейност: той превежда стихотворенията на Константинос Кавафис, Арис Диктеос, Йоргос Сеферис, Одиссеас Елитис и Яннис Ифантис от гръцки на български език, правейки ги достъпни за първи път за българската публика. От френски език той превежда антология на френските поети сюрреалисти и също „Песните на Малдорор“ от граф дьо Лотреамон. Превежда и творбата „Алиса в огледалния свят“ на Луис Карол от английски на български език.

Стефан Гечев пише своята автобиография в периода 1936-1992 г. и й дава заглавието „Моите гръцки приятели“. Тази творба се отнася до всичките му гръцки приятели, с които е заформил запознанство през този близо 60-годишен период.

Творческата му дейност има голям принос към запознаването на българския народ с гръцката култура, както и към последвалото приятелство между двата народа. Мостът, който той изгражда в своето време съществува и до днес, като двата народа продължават да го градят и така да развиват приятелството си.

Повече за Стефан Гечев и неговото творчество (вкл. откъси и стихотворения) може да прочетете на четириезичната културна уеб платформа „Стефан Гечев“ тук.

Познай себе си (откъс)

Гръцкият писател Илиас Фрагакис казва за „Познай себе си“ (в същата, цитирана по-горе реч):

„Съгласен съм с характеристиката псевдо-, която Гечев поставя. Защото книгата му не е философия, не е биография, а литература. И той правилно използва литературата като средство за екзистенциална философска рефлексия.

Литература, която си поставя, която изобилства от въпроси. Новаторска“.

Познай себе си

Стефан Гечев

– Виж сега. Струва ми се, че причините са много, но една от най-важните е следната: водачите на тези революции – Робеспиер, Кромуел, Бланки, Ленин – все едно, носят в себе си идеала, който искат да въплътят в живота с помощта на грубата сила на тълпите. Но след като революцията възтържествува, когато дойде ред да се построи това идеално общество, водачите установяват, че въпросът е много по-сложен, отколкото са си го представяли и отколкото са обещавали на народа си. Разочарованието на масите може да доведе до контрареволюция и до реставрация. За да избегнат това, те са принудени да затегнат дисциплината и заменят лозунга “свобода за всички” с друг: “Няма свобода за враговете на свободата.” Като лъжат наивно себе си, че щом се изгради горе-долу новото общество, хората ще вкусят от сладостта му и тогава диктатурата ще отпадне. Само че тези хора не познават себе си, те дори не познават всемогъщия инстинкт за траене на твоя велик дядо, още по-малко неговите превъплъщения. Едно от тях е жаждата да владееш над другите или, както знаем ние – да се издигнеш над другите да живееш (уви, не!) по-дълго във физическия свят или в историята. Затова те съзнателно или несъзнателно се уверяват, че именно те са предопределени от съдбата да доведат хората до мечтания рай. Понякога, както в случая с Робеспиер, те стигат дотам, че се виждат в ролята на създатели на нова религия. Или както при Сталин, предизвикват гнева на Бога, за да си докажат, че няма бог и че той самият е всъщност бога на хората.

Книгите на Фондация „Стефан Гечев“ може да откриете тук.

---

Αποδελτίωση και επινόηση ενός Εγώ: Ο Στέφαν Γκέτσεβ και το κύκνειο άσμα του «Γνώθι Σεαυτόν» (βιογραφικό σημείωμα και απόσπασμα από το μυθιστόρημα)

«Μέρος της δυσκολίας της αυτομυθοπλασίας είναι το ότι καλείται να αποτυπώσει το προσωπικό καταφύγιο του προσώπου:

την επινόηση ενός ιδιωτικού κόσμου που συντίθεται ως ένα ψηφιδωτό υποκειμενικών εμπειριών, που στιγματίζεται μέσα στη θύελλα κάθε εποχής από αντικειμενικά ιστορικά στοιχεία. Η αντίστιξη αυτή (αντικειμενικό – υποκειμενικό) όπου συναρμόζεται το ατάκτως ερριμένο με το ευτάκτως τοποθετημένο αναδεικνύει την αντίφαση που συνιστά το χωνευτήρι του ανθρώπινου έτσι όπως ο δημιουργός καλείται να αποδελτιώσει και να επινοήσει ούτε λίγο ούτε πολύ τον εαυτό του. Και στην συνάρτηση αυτή πρέπει να προστεθεί και η βάσανος της δημοσιοποίησης της έκθεσης δηλαδή του προσώπου και του μυστικού του καταφυγίου.»

Αυτό τόνισε ο Έλληνας συγγραφέας Ηλίας Φραγκάκης στην ομιλία του κατά την παρουσίαση του μυθιστορήματος «Γνώθι Σεαυτόν» του Στέφαν Γκέτσεβ (στην υπέροχη μετάφραση στα ελληνικά της Διονυσίας Νερολόγου και την επιμέλεια του Γιάννη Λιόλιου) στην Αθήνα. Και πρόσθεσε:

«Ο Γκέτσεβ δημιουργεί έχω την εντύπωση μια περσόνα έναν Εγώ διαφορετικό από τον Εγω του. Πιστός στο δόγμα πρέπει να δω με τα μάτια μου το καθρέπτισμα μου στα μάτια του άλλου.

Ο Γκέτσεβ ακολουθεί κι αυτός το δρόμο που ο συγγραφέας είναι και δεν είναι.

Δεν κοιτάζει τον εαυτό του ναρκισσιστικά στον καθρέφτη. Κοιτάζει με τα μάτια του την μορφή του όπως καθρεπτίζεται στα μάτια του άλλου. Ποιού άλλου; Εδώ υπάρχει πρόβλημα. Όλοι αυτοί οι «χαρακτήρες» που αναφέρονται είναι και δεν είναι πραγματικοί. Στην ουσία ισχυρίζομαι πως τους επινοεί ο συγγραφέας προκειμένου να συνομιλήσει μαζί τους να δει τον εαυτό του ΣΤΑ μάτια τους ή ακόμα και να δει τον εαυτό του ΜΕ τα μάτια τους. Οπότε μ’ αρέσει να τους βλέπω σαν εκδοχές του Στέφαν. Ηθικές και ανήθικες, αφελείς και υποψιασμένες, εισαγγελείς και δικηγόροι του διαβόλου, κυνηγοί και θηράματα, ερωτύλοι παραδομένοι στο κυνήγι των απολαύσεων και ακέραιοι ανώτεροι χαρακτήρες.

Δεν έχει κάποιο συμπέρασμα στο τέλος αυτή η περιπλάνηση στο λαβύρινθο του νου. Κάποια χρηστομάθεια μια συνταγή του τύπου «Ζωή: οδηγίες χρήσης» όπως ειρωνικά τιτλοφόρησε την λογοτεχνική πραγματεία του ο Περέκ. Αυτό που έχει είναι να σου δείξει πόσο περίπλοκο είναι, ότι δεν υπάρχουν απαντήσεις μα σωστές ερωτήσεις. Και βέβαια να σου προσφέρει την απόλαυση της δικής του περιπλάνησης της δικής του πνευματικής Οδύσσειας. Είναι σαν μια παιδική προσωπικότητα που κοινωνικοποιείται.

Σε πνευματικό διανοητικό επίπεδο για το παρελθόν ο άνθρωπος έχει την μνήμη. Για το μέλλον την ελπίδα ή την καρτερία. Για το επέκεινα την θρησκεία ή την κάθε κοσμοθεώρηση. Στο παρόν το μόνο που διαθέτουμε είναι η κειμενικότητα, η έκφραση, που είναι το γλωσσικό περιβάλλον του εαυτού. Και αυτή είναι που μετασχηματίζει – εμάς και τις αντιλήψεις μας.»

Στέφαν Γκέτσεβ – ο μεγάλος Βούλγαρος ποιητής, δραματουργός, πεζογράφος, μεταφραστής, κριτικός λογοτεχνίας και διπλωμάτης

Αστροναύτης

Κυκλοτερό φεγγάρι σαν τροχός.
Γιατί αλήθεια να μην έχω δυο φεγγάρια –
να κάνω απ’ τα φεγγάρια ένα ποδήλατο
και να ξεφύγω κάπου πέρα μακριά,
κάπου που να ’χει μόνο ένα φεγγάρι?

Ο Στέφαν Γκέτσεβ γεννήθηκε στην πόλη Ρούσε το 1911. Ο πατέρας του, Άλμπερτ Γκέτσεβ, ήταν κριτικός λογοτεχνίας και η μητέρα του Ράινα – καθηγήτρια γαλλικής γλώσσας.Το 1934 ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη σλαβική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Σόφιας «Αγ. Κλήμης της Αχρίδας» κι αφού εργάσθηκε για μικρή περίοδο σε σχολείο, έφυγε για την Αθήνα με σκοπό να μάθει την ελληνική γλώσσα.Κατά την περίοδο 1936-1942 εργάσθηκε στη βουλγαρική διπλωματική Αντιπροσωπεία στην Αθήνα.

Από το 1942 εργάζεται στη βουλγαρική Αντιπροσωπεία στη Μπρατισλάβα, όπου μένει μέχρι το 1945 (για ένα διάστημα αυτής της περιόδου ήταν απομονωμένος με αίτημα των σλοβακικών Αρχών).Κατά την περίοδο 1945-1949 εργάζεται στη βουλγαρική Αντιπροσωπεία στη Βαρσοβία.

Μετά την επιστροφή του στη Σόφια, ο Γκέτσεβ απολύθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών, διότι δεν ήταν μέλος του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος.Αρχίζει να εργάζεται ως συντάκτης σε διάφορα περιοδικά. Από τις αρχές της δεκαετίας του 50 αρχίζει να μεταφράζει ελληνική ποίηση στη βουλγαρική γλώσσα.

Το 1996 ο Στέφαν Γκέτσεβ τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας με το «Χρυσό Σταυρό της Λεγεώνας της Τιμής». Το 1999 τιμήθηκε με το «Χρυσό μετάλλιο» από την Ελληνική Ένωση Μεταφραστών.

Τιμήθηκε από τον Υπουργό Πολιτισμού και ενημέρωσης της Γαλλίας με τη διάκριση «Ιππότης του παράσημου για την τέχνη και τον πολιτισμό» το 1998.

Ο Στέφαν Γκέτσεβ απεβίωσε στη Σόφια τον Ιανουάριο 2000.

Από τη δημιουργική του δράση εξέχουσα θέση κατέχουν: η ποιητική συλλογή «Σημειωματάριο» (δημοσιεύθηκε το 1967, αλλά απαγορεύθηκε από τις Αρχές, διότι θεωρήθηκε ότι δεν συνάδει με την ιδεολογία του Κομμουνιστικού Κόμματος). Το μυθιστόρημα «Η γέφυρα» (1983), η συλλογή διηγημάτων «Σκληρή ευεργέτις» (1994), συλλογή διηγημάτων «………..» (1994), τα διηγήματα «Η Βικτώρια και οι γιοί της» (1995) και το «Γνώθι σαυτόν» ( το κύκνειο άσμα του που εκδόθηκε το 2000 μετά το θάνατό του). Δημοσιεύει επίσης το θεατρικό έργο «Ο Γολγοθάς του Βαραββά» (1999), το οποίο ανέβηκε στο θέατρο «Εθνικό Μέγαρο Πολιτισμού» και το θεατρικό «Η δίκη για την εξαφάνιση του σώματος του Ιησού του Ναζωραίου», που ανέβηκε στο Κέντρο Τεχνών στην Ουάσιγκτον.

Από το μεταφραστικό του έργο – ο Στέφαν Γκέτεβ μεταφράζει από την ελληνική στη βουλγαρική γλώσσα την ποίηση των Κώστα Καβάφη, Άρη Δικταίου, Γεωργίου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη και Γιάννη Υφαντή, καθιστώντας δυνατή την προσέγγισή τους από το βουλγαρικό κοινό. Από τη γαλλική γλώσσα, μεταφράζει ανθολογία των γάλλων ποιητών – σουρεαλιστών και «Les Chants de Maldoror» του Conte de Lautreamont. Μετέφρασε την «Alice Through the Looking Glass» του Lewis Carroll από την αγγλική στη βουλγαρική γλώσσα.

Έγραψε την αυτοβιογραφία του κατά την περίοδο 1936-1992 υπό τον τίτλο: «Οι φίλοι μου οι έλληνες». Το έργο αυτό αναφέρεται σε όλους τους έλληνες φίλους του, με τους οποίους είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις σ’ αυτήν την 60ετή περίοδο.

Η δημιουργική του δράση έχει συμβάλει ιδιαίτερα στη γνωριμία του βουλγαρικού λαού με τον ελληνικό πολιτισμό, αλλά και στη φιλία που ακολούθησε ανάμεσα στους δύο λαούς. Η γέφυρα, την οποίαν ο Στέφαν Γκέτσεβ οικοδομεί στην εποχή του, υπάρχει μέχρι και σήμερα, αφού μέχρι και σήμερα οι δύο λαοί συνεχίζουν να οικοδομούν πάνω σ’ αυτήν, έτσι ώστε να αναπτύσσεται η φιλία τους.

Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στην τετράγλωσση πολιτιστική διαδικτυακή πλατφόρμα „Stefan Gechev“ εδώ.

Γνώθι Σεαυτόν (απόσπασμα)

Ο Έλληνας συγγραφέας Ηλίας Φραγκάκης λέει για το μυθιστόρημα «Γνώθι Σεαυτόν» (στην ίδια ομιλία που αναφέρθηκε παραπάνω):

«Με βρίσκει σύμφωνο ο χαρακτηρισμός ψευδό- που βάζει ο Γκέτσεβ. Διότι δεν είναι φιλοσοφία δεν είναι βιογραφία είναι λογοτεχνία. Και ορθώς χρησιμοποιεί την λογοτεχνία ως όχημα για υπαρξιακό φιλοσοφικό στοχασμό.

Μια λογοτεχνία που αναρωτιέται που βρίθει ερωτημάτων. Νεωτερική.»

Γνώθι Σεαυτόν

…«Κοίταξε. Υπάρχουν, μου φαίνεται, πολλοί λόγοι, αλλά ένας από τους πιο σημαντικούς είναι ο εξής: οι ηγέτες αυτών των επαναστάσεων, ο Ροβεσπιέρος, ο Κρόμγουελ, ο Μπλανκί, ο Λένιν, δεν έχει σημασία ποιος, κουβαλάνε μέσα τους το ιδανικό που θέλουν να ενσαρκώσουν στη ζωή με τη βοήθεια της ωμής δύναμης του πλήθους. Αλλά αφού θριάμβευσε η επανάσταση κι ήρθε η ώρα της οικοδόμησης αυτής της ιδανικής κοινωνίας, οι ηγέτες διαπίστωσαν ότι το θέμα ήταν πολύ πιο περίπλοκο από ό,τι είχαν φανταστεί και από ό,τι είχαν υποσχεθεί στον λαό τους. Η απογοήτευση των μαζών μπορεί να οδηγήσει στην αντεπανάσταση και στην παλινόρθωση. Για να το αποφύγουν αυτό, αναγκάζονται να επιβάλουν σκληρή πειθαρχία και να αντικαταστήσουν το σύνθημα «ελευθερία για όλους» με ένα άλλο: «Δεν υπάρχει ελευθερία για τους εχθρούς της ελευθερίας». Το κάνουν αυτό λέγοντας αφελώς ψέματα στον εαυτό τους ότι μόλις οικοδομηθεί πάνω-κάτω η νέα κοινωνία, οι άνθρωποι θα γευτούν τη γλύκα της και τότε η δικτατορία θα πέσει. Μόνο που οι άνθρωποι αυτοί δεν γνωρίζουν τον εαυτό τους, δεν γνωρίζουν καν το παντοδύναμο ένστικτο διαιώνισης του προπάππου σου, πόσο μάλλον τις ενσαρκώσεις του. Μία απ’ αυτές είναι η δίψα να κυριαρχήσεις πάνω στους άλλους ή, όπως ξέρουμε εμείς, να υψωθείς πάνω από τους άλλους, να ζήσεις (αλίμονο, όχι!) περισσότερο στον φυσικό κόσμο ή στην ιστορία. Γι’ αυτό, συνειδητά ή ασυνείδητα, πείθονται ότι αυτοί είναι που προορίζονται από τη μοίρα να οδηγήσουν τους ανθρώπους στον ονειρεμένο παράδεισο. Μερικές φορές, όπως στην περίπτωση του Ροβεσπιέρου, φτάνουν στο σημείο να βλέπουν τον εαυτό τους στο ρόλο των δημιουργών μιας νέας θρησκείας. Ή, όπως με τον Στάλιν, προκαλούν την οργή του Θεού για να αποδείξουν στον εαυτό τους ότι δεν υπάρχει Θεός και ότι ο ίδιος είναι στην πραγματικότητα ο Θεός του λαού.» …