Η συνέντευξη στα ελληνικά.

Една от най-добрите гръцки книги за деца. Умна, находчива, впечатляваща и оригинална.

Майсторска творба от автора, отличен с Наградата за литература на Европейския съюз. Такива са отзивите на критиката за „Бездомният Костас“ (Изд. Изида).

Това е една от най-трогателните книги за хората, които обичат животни, но и за тези, които имат грубо отношение към тях. Тази история кара децата да преосмислят отношението си към животните.

Семейство кучета отглежда като домашен любимец човешко същество – момче на име Костас. Те го обичат и се грижат за него като за собственото си дете, но когато идва време за лятна почивка, го оставят далеч от дома… Тогава Костас става бездомен. Изгубил се и изплашен, той се скита в негостоприемния и мрачен град, изправя се пред много опасности.

В този малък шедьовър Макис Цитас описва по изключително запомнящ се начин това, което чувстват изоставените животни. Чрез една много умна измислена история кара децата да разберат, че да имаш домашен любимец, е отговорност завинаги, и че животните, като самите нас, изискват уважение.

Гръцкият писател Макис Цитас се превръща в едно от най-горещите имена на съвременната гръцка литература с романа си „Бог ми е свидетел”, който има изключителен успех и печели Наградата за литература на ЕС. Неслучайно американското списание „Пийпъл” е категорично за книгата: „Един от най-добрите романи, дошли от Гърция”. Той излезе на български в издание на „Изида” и превод на Здравка Михайлова. Вече се радваме и на сборника му с разкази “Облечи си жилетката” (Изд. Персей).

Срещата разговор с Макис Цитас, част от програмата на Софийски международен литературен фестивал за деца и младежи, е на 28-ми май от 13:00 часа.

Ние обаче нямаме търпение да се запознаем с гръцкия писател предварително. Запознайте се и вие:

Ако едно дете ме попита „Кой е Макис Цитас?“ и „С какво точно се занимава?“, какво да му отговоря? Бихте ли ми дал съвет?

Кажете му, че съм човек, обичащ да разказва истории от най-ранна възраст и също толкова рано разбрал, че го прави по-добре пишейки, отколкото изговаряйки ги. Като малък си поставих за цел да стана писател и станах. Това ме кара да се чувствам щастлив и благодарен на живота и на Бог.

А какво означава, че съм писател? Това означава, че ми хрумват разни идеи, в един момент взимам една от тях и започвам историята. Но завършването на тази история отнема безкрайни часове работа, месеци и години, безсънни нощи, в които пиша и трия непрестанно, затворен в една стая с компютъра си, докато приятелите ми се забавляват или са на почивка.

Върша много изморителна работа, която често ми причинява главоболие, но в същото време върша и най-красивата работа на света.

Чувствам го, докато поставям последната точка в текста си, а след това и когато виждам историята, отпечатана в книга, и наблюдавам хората (малки и големи) да я четат.

Можете ли да извикате спомена за първата написана от Вас история? Как се случи? За какво се разказваше в нея?

Първият текст, който написах, не беше история в проза, а стихотворение: бях на 10 години, когато едно красиво момиче дойде в нашия клас. Веднага се влюбих в нея и скоро написах стихотворение в рими, в което говорех за любовта си. Тя го взе и се прибра у дома, а на другия ден майка ѝ дойде и ми се скара. Каза ми: „Би трябвало да отида при училищния директор, но понеже научих, че си добро дете, няма да го направя. Погрижи се обаче да не се повтаря!“

Може би така се обяснява факта, че съм написал незначителен брой текстове на тема любов.

Десетки книги по-късно, имате ли отговор за себе си защо продължавате да пишете?

Защо писането е моят живот – не мога да си представя как бих живял без да творя. Няма дори ден (колкото и натоварен да е той), в който да не мисля или да не си запиша нещо, свързано с моите герои и техните истории.

Написал сте 22 книги за деца и 3 за възрастни. По-трудно ли се пише за възрастни?

Те са 22 книги, но с много малко страници – кратки истории са. Всъщност съм написал повече неща за възрастни. Всеки жанр книга си има своите собствени изисквания и трудности.

Леснотии не съществуват, а ако възникнат, трябва да бъдат избягвани от писателя.

„На децата трябва да казваме всичко“, подчертавате. А те какво Ви казват?

Трябва да им казваме всичко, не бива да живеят под похлупак. След няколко години те ще навлязат активно в живота и ще се изправят пред загуба, несигурност, расизъм, лъжи и всякакви проблеми – като цяло, пред жестокостта, която животът винаги (за съжаление) ни показва .

Затова трябва да им казваме всичко, но с повишено внимание, иначе можем лесно да ги нараним – говорим за детски, чувствителни души.

Децата също обичат честността. Самите те са честни – каквото трябва да ти кажат, ще кажат в лицето, спонтанно и без никакво разкрасяване.

„Бездомният Костас“ е оригинална и красива книга за хуманното отношение към животните. Какви други теми искате да представите и обсъдите с децата?

Радвам се, че сте харесали „Бездомният Костас“.

Това е, знаете ли, любимата ми книга, писана за деца.

И съм много щастлив, че прекрасното издателство „Изида“ реши да го публикува на български.

Също така съм писал книги, които говорят за отношенията на децата в семейството (родители-братя) и в училище (съученици-учители), за приятелството, загубата, лъжата, измамата, за изчезванията на деца, зависимостта от телевизията, за храненето, благородството, уважението.

Много гръцки училища преподават книгите ми, а аз ги посещавам и ги обсъждаме, но по повод на книгите обсъждаме и много други въпроси – това е много приятно и изключително полезно изживяване, както за децата, така и за мен.

„Уверен съм, че не писателят открива темите си, а те него“, споделяте. Коя е темата, открила Ви последно?

Да, това е вярно. Много теми са ме откривали напоследък и аз се грижех да си запиша, без това, разбира се, да означава, че ще използвам всички.

Имам чувството, че ме питате за проза за възрастни, така че ще споделя, че темата, която ме откри последно, е историята на една жена на около 60-65 години, която живее сама в малко гръцко село, добра душа е, но за жалост е обикнала грешните хора и е изживяла живот, който вероятно не е искала.

Романът Ви „Бог ми е свидетел“, познат на българските читатели, е изпълнен с хумор и (само)ирония. Какви са другите Ви литературни „оръжия“? Използвате ли ги в детските си книги?

Други мои „литературни“ оръжия са: ритъмът, музикалността, ползването на жаргон, обрати, използване на различни структури, търсене на оригинални (доколкото е възможно) теми. Използвам ги и в текстовете си за възрастни, и в тези, които са насочени към децата.

Испанският писател Сесар Майорки твърди, че “Литературата за деца, особено задължителната, трябва да бъде добра, но и съблазнителна”. Как можем да съблазним децата да четат повече? А възрастните?

Като пишем прости (на пръв поглед) истории, с начало, среда и край, правдоподобни,

на разбираем език, без да се опитваме да впечатлим, без да демонстрираме знание и стил, без да проповядваме, създавайки живи и интересни герои, които разказват интересни истории и пазят интереса на читателя непокътнат.

Μάκης Τσίτας: Στα παιδιά αρέσει η ειλικρίνεια. Πρέπει να τους λέμε τα πάντα, δεν πρέπει να ζουν σε γυάλινο πύργο

Εάν ένα παιδί με ρωτήσει «Ποιος είναι ο Μάκης Τσίτας» και «Τι κάνει ακριβώς», τι να του απαντήσου; Μου δίνεται μια συμβουλή;

Να του πείτε πως είμαι ένας άνθρωπος που από μικρός μου άρεσε να αφηγούμαι ιστορίες και από νωρίς κατάλαβα πως το έκανα καλύτερα με το να τις γράφω και όχι να τις λέω. Από μικρός έβαλα στόχο να γίνω συγγραφέας και έγινα. Κι αισθάνομαι γι’ αυτό τυχερός και ευγνώμων στη ζωή και το Θεό.

Και τι σημαίνει πως είμαι συγγραφέας; Σημαίνει πως μου έρχονται συνέχεια διάφορες ιδέες, κάποια στιγμή πιάνω τη μία από αυτές και ξεκινάω την ιστορία. Για να τελειώσει όμως αυτή η ιστορία χρειάζονται ατέλειωτες ώρες δουλειάς, μήνες και χρόνια και ξενύχτια καθώς γράφω και σβήνω διαρκώς και είμαι κλεισμένος σε ένα δωμάτιο με τον υπολογιστή μου ενώ οι φίλοι μου διασκεδάζουν ή κάνουν διακοπές.

Κάνω μια πολύ κουραστική δουλειά λοιπόν που πολύ συχνά μου φέρνει πονοκέφαλο όμως ταυτόχρονα κάνω την πιο όμορφη δουλειά στον κόσμο.

Κι αυτό το αισθάνομαι όταν βάζω την τελευταία τελεία στο κείμενό μου κι ύστερα όταν βλέπω τυπωμένη σε βιβλίο αυτή την ιστορία κι ύστερα όταν βλέπω τους ανθρώπους (μικρούς και μεγάλους) να τη διαβάζουν.

Μπορείτε να θυμηθείτε την πρώτη ιστορία που γράψατε; Πώς συνέβη; Τι έλεγε;

Το πρώτο κείμενο που έγραψα δεν ήταν ιστορία αλλά ποίημα: ήμουν 10 χρονών όταν ήρθε στην τάξη μας μια όμορφη κοπέλα. Την ερωτεύτηκα αμέσως και σε λίγο διάστημα της έγραψα ένα έμμετρο ποίημα στο οποίο της μιλούσα για την αγάπη μου. Εκείνη το πήρε και το πήγε στο σπίτι της και την άλλη μέρα ήρθε η μητέρα της και με μάλωσε. Μου είπε: «κανονικά θα έπρεπε να πάω στο διευθυντή του σχολείου αλλά επειδή έμαθα πως είσαι καλό παιδί, δε θα το κάνω. Αλλά κι εσύ φρόντισε να μην το ξανακάνεις».

Ίσως έτσι ερμηνεύεται το γεγονός πως έχω γράψει ελάχιστα κείμενα με θέμα τον έρωτα.

Δεκάδες βιβλία αργότερα, γιατί συνεχίζετε να γράφετε;

Γιατί το γράψιμο είναι η ίδια μου η ζωή – δεν μπορώ να διανοηθώ πως θα ζήσω χωρίς τη δημιουργία. Δεν υπάρχει ούτε μέρα (όσο φορτωμένη κι αν είναι) που να μη σκεφτώ ή να μη σημειώσω κάτι που έχει σχέση με τους ήρωές μου και τις ιστορίες τους.

Έχετε εκδώσει 22 βιβλία για παιδιά και 3 για ενήλικες. Είναι πιο δύσκολο το γράψιμο για ενήλικες;

Είναι 22 βιβλία αλλά με πολύ λίγες σελίδες – είναι μικρές ιστορίες. Στην ουσία λοιπόν έχω γράψει περισσότερα πράγματα για ενήλικες. Το κάθε είδος βιβλίου έχει τις δικές του απαιτήσεις και τις δικές του δυσκολίες.

Ευκολίες δεν υπάρχουν κι όταν προκύπτουν πρέπει να τις αποφεύγει ο συγγραφέας.

«Στα παιδιά πρέπει να λέμε τα πάντα», υπογραμμίζετε σε μια συνέντευξη. Τι σας λένε όμως τα ίδια τα παιδιά;

Πρέπει να τους λέμε τα πάντα, δεν πρέπει να ζουν σε γυάλινο πύργο. Σε λίγα χρόνια θα βγουν στην ενεργό δράση και θα έρθουν αντιμέτωπα με την απώλεια, την ανασφάλεια, τον ρατσισμό, το ψέμα και πάσης φύσεως προβλήματα – γενικότερα τη σκληρότητα που δείχνει (δυστυχώς) πάντα η ζωή.

Πρέπει να τους λέμε λοιπόν τα πάντα αλλά με προσοχή γιατί πολύ εύκολα μπορούμε να τα πληγώσουμε – μιλάμε για παιδικές, ευαίσθητες ψυχές.

Και στα παιδιά αρέσει η ειλικρίνεια. Άλλωστε κι αυτά είναι ειλικρινή – ότι έχουν να πουν θα στο πουν κατά πρόσωπο, αυθόρμητα και χωρίς ωραιοποιήσεις.

«Ο αδέσποτος Κώστας» είναι ένα πρωτότυπο και απολαυστικό βιβλίο με θέμα τη φιλοζωία. Τι άλλα θέματα θέλετε να παρουσιάσετε και να συζητήσετε με τα παιδιά;

Χαίρομαι που σας άρεσε «Ο αδέσποτος Κώστας». Είναι, ξέρετε, το πιο αγαπημένο μου βιβλίο που έχω γράψει για παιδιά. Και είμαι πολύ χαρούμενος που οι εξαιρετικές εκδόσεις Izida αποφάσισαν να το εκδώσουν στα βουλγαρικά.

Έχω γράψει επίσης βιβλία που μιλάν για τις σχέσεις των παιδιών μέσα στην οικογένεια (γονείς-αδέρφια) και στο σχολείο (συμμαθητές-δάσκαλοι), για τη φιλία, την απώλεια, το ψέμα, την εξαπάτηση, τις εξαφανίσεις παιδιών, τον εθισμό στην τηλεόραση, τη διατροφή, την ευγένεια, το σεβασμό.

Πολλά ελληνικά σχολεία ασχολούνται με τα βιβλία μου κι εγώ τα επισκέπτομαι και συζητάω γι’ αυτά αλλά και με αφορμή τα βιβλία συζητάμε για πολλά θέματα – είναι μια πολύ ευχάριστη και εξαιρετικά χρήσιμη εμπειρία και για τα παιδιά αλλά και για μένα.

«Έχω την πεποίθηση ότι δεν βρίσκει ο συγγραφέας τα θέματα, αλλά έρχονται και τον συναντούν εκείνα», αναφέρετε σε άλλη συνέντευξη. Ποιο είναι το θέμα που σας βρήκε τελευταία;

Ναι, ισχύει αυτό.  Πολλά θέματα με έχουν βρει τελευταία κι έχω φροντίσει να τα σημειώσω όλα χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, πως θα τα χρησιμοποιήσω όλα.

Έχω την αίσθηση όμως πως με ρωτάτε για πεζογραφία ενηλίκων οπότε θα σας πω ότι το θέμα που με βρήκε είναι η ιστορία μιας γυναίκα γύρω στα 60-65 η οποία ζει μόνη σ’ ένα μικρό ελληνικό χωριό, είναι καλόψυχη και δυστυχώς αγάπησε λάθος ανθρώπους και έζησε μια ζωή που μάλλον δεν ήθελε.

Το «Μάρτυς μου ο Θεός», που οι Βούλγαροι αναγνώστες γνωρίζουν, είναι γεμάτο χιούμορ και (αυτο)ειρωνεία. Ποια είναι τα άλλα σας «λογοτεχνικά» όπλα; Τα χρησιμοποιείτε και στα παιδικά βιβλία;

Κάποια άλλα «λογοτεχνικά» όπλα είναι: ο ρυθμός, η μουσικότητα, η χρήση ιδιολέκτων, η ανατροπή, η χρησιμοποίηση διαφορετικών δομών, η αναζήτηση πρωτότυπων (όσο μπορώ) θεμάτων. Τα χρησιμοποιώ και στα γραπτά μου για τους ενήλικες και σ’ αυτά που απευθύνονται στα παιδιά.

Ο Ισπανός συγγραφέας Σέσαρ Μαγιορκί υποστήριξε ότι «η παιδική λογοτεχνία, ιδιαίτερα η υποχρεωτική, πρέπει να είναι μεν καλή, αλλά πρωτίστως θελκτική». Εσείς τι λέτε; Πώς μπορούμε να κάνουμε το διάβασμα θελκτικό για τα παιδιά; Και για τους ενήλικους;

Με το να γράφουμε απλές (φαινομενικά) ιστορίες με αρχή μέση και τέλος, που να έχουν αληθοφάνεια,

με γλώσσα εύληπτη, χωρίς να προσπαθούμε να εντυπωσιάσουμε, χωρίς να κάνουμε επίδειξη γνώσεων και στυλ, χωρίς να κάνουμε κήρυγμα, να φτιάχνουμε ζωντανούς κι ενδιαφέροντες ήρωες που έχουν να μας αφηγηθούν ενδιαφέρουσες ιστορίες οι οποίες κρατάνε αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Ο Μάκης Τσίτας γεννήθηκε το 1971 στα Γιαννιτσά. Πήρε πτυχίο δημοσιογραφίας και συνεργάστηκε με ραδιοφωνικούς σταθμούς στη Θεσσαλονίκη. Από το 1994 ζει μόνιμα στην Αθήνα και εργάζεται στον χώρο των εκδόσεων. Ήταν αρχισυντάκτης του λογοτεχνικού περιοδικού Περίπλους (1994-2005) και συνεκδότης και διευθυντής του περιοδικού για το βιβλίο Index (2006-2011). Από το 2012 διευθύνει το ενημερωτικό site για το βιβλίο και τον πολιτισμό Diastixo.gr.

Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Λογοτεχνικά κείμενά του έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες, έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες κι έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

Έργα του σκηνοθέτησαν η Ρούλα Πατεράκη (Δημοτικό Θέατρο Πειραιά), η Έρση Βασιλικιώτη («Θέατρο των Καιρών», Αθήνα), η Σοφία Καραγιάννη (Θέατρο «Vault», Αθήνα), η Taru Makela (Christine and Goran Schildt Foundation, Φινλανδία), ο Alexandru Mazgareanu (Θέατρο «Nottara», Ρουμανία).
Στίχους του μελοποίησαν ο Γιώργος Σταυριανός, ο Τάκης Σούκας και η Τατιάνα Ζωγράφου.
Έχει εκδώσει 22 βιβλία για παιδιά και 3 για ενήλικες.

Για το μυθιστόρημά του Μάρτυς μου ο Θεός έλαβε το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2014 (European Union Prize for Literature) και τιμήθηκε από τον Δήμο Αθηναίων, τον Δήμο Πέλλας, τον Δήμο Έδεσσας, τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Έδεσσας και την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Το Μάρτυς μου ο Θεός κυκλοφορεί σε 11 ευρωπαϊκές γλώσσες.

Περισσότερες πληροφορίες για τον συγγραφέα και τη δουλειά του μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του: makistsitas.com.