Сборникът с разкази на Людмил Станев излезе на гръцки през октомври 2021 г. с марката на атинското издателство „Енастрон“, в поредицата „Съвременна преводна литература“. Преводът е на Благородна (Рони) Филевска-Панагу, под редакцията на Ефи Риза-Скифа.

Представителна за съвременната българска литература творба, 192-те страници на която подхождат с уважение към световното литературно наследство, вписвайки органично неговите послания в разказите на българския автор.

С взривяващия си хумор, с проникновената си и широкообективна  гледна точка на нестандартен литератор, Станев разгръща пред читателя интересна и притегателна литературна среда, със свеж и необичаен прочит, с подход към модерността, причудлив калейдоскоп от постмодерни – бихме казали – басни на Езоп, митове, хайку в проза, както и класическа форма на разказ.

Предговор

Няма такава книга, но има такъв автор…

Людмил Станев е роден през 1959 г. във Варна. Завършва медицина с отличие през 1985 г., а в момента съчетава двете си призвания – лекуването (като лекар в „Бърза помощ“ в родния си град) и писането.

Първата му книга „Няма такава книга“ излиза през 1991 г. Оттогава той има постоянно присъствие в българския обществен живот като писател, сценарист а и като колумнист и журналист.

Като писател Станев не се лута между жанрове. На българска читателска аудитория той е известен с определението, което често му дава литературната критика – “майстор на късия разказ, какъвто няма в българската литература”. Автор е на няколко книги с разкази – „Ненакърнимо“ (1998), „Малка нощна приказка“ (1998), „Неприятният татарин“ (2003), „По-малко“ (2004), „Няма такава книга“ (2004), „Приятели мои“ (2008), „Няма такава книга и други разкази“ (2010) и „Рязко“ (2015). Детската му книга “Малка нощна приказка” получава Националната литературна награда “Христо Г. Данов” през 2004 г. Носител е също на литературните награди: Награда на БНР за дебют, Награда „Варна“, Награда на Съюза на лекарите – писатели, Национална литературна награда „Чудомир“ (2004), Награда „Стоян Михайловски“ (2021).

Людмил Станев е автор на драматургичните: „Сън в зимна нощ“ (мюзикъл), „Какъв прекрасен свят“ (мюзикъл) – и двата играни във Варненски драматичен театър, „Малка чувалена приказка“, ДКТ, Видин, Добрич и Белград. „Малкия Хамлет“, „Самотен текст“ и двете в БНР – радиотеатър.

Творчеството му включва също над 500 авторски текста във централни български вестници и списания. Изявите му на сценарист са свързан както с театъра, така и с някои телевизионни жанрове. Като сценарист и съсценарист Станев е по епизоди натв поредицата „Улицата“, за ТВ шоуто „Как ще ги стигнем американците“, представлението „Мармалад“, текстове за детската редакция към БНТ, за сериала „Клиника на третия етаж“. Сценарист на пълнометражния тв филм „Малка нощна приказка“, награден на Московски евроазийски фестивал. Късометражният игрален филм по негов сценарий „Концерт за кларинет и оркестър“ (2019) получи специалната награда на кмета на Варна от XVIII-ия фестивал на червенокръстките и здравни филми и първа награда на конкурса за късометражно кино „Синелибри 2019“.

Член на редколегията на литературното списание „Страница“. Повече от 10 години води постоянно авторско предаване за литература в радио Варна ‒ „Морска гара“, за което има и награда „Осма муза“ за най-добро радиопредаване за литература.

За да се пише за автора Людмил Станев трябва да си поне на неговото ниво. Талантлив, саркастичен, кратък, отричайки дори самото четене.

Сборникът „Няма такава книга и други разкази“ е издание, обемащо няколко хронологически предходни сборника на автора. В този смисъл той също се състои от множество кратки и още по-кратки текстове, отразяващи в достатъчно пълен обем публично разказани от автора през годините истории.

Разказвайки, както често сам отбелязва, преди всичко за своите приятели, Людмил Станев умее да разказва кратко, без многословие и въпреки всичко изчерпателно. Неговите истории, в повечето случаи поднесени с култово чувство за хумор, рядко се простират на повече от страница-две, но усещането, което оставят, е като за пълноценно литературно изживяване. А Станев следва традициите на необикновения, интелектуален хумор – не смешни, а абсурдни и сардонични са кратките му разкази.

Станев обогатява българската литература и традицията на разказа, и то тази на късия разказ. Взети поотделно, обаче, неговите текстове трудно могат да бъдат типизирани, а в много случаи и национално характеризирани. И най-вече поради способността на техния автор да преформатира наративната и смислова структура на традиционния къс разказ, едновременно предлагайки и един нов ракурс в художествения подход към различни аспекти на човешкото съществувание, на индивидуалната психика и социалното поведение на човека в контекста на вечно променящия се исторически свят.

Кратките разкази на Станев впечатляват със своя голям смислов обем, многозначност и смисловата амбивалентност на всеки образ и жест, които могат да се тълкуват не просто по различен, но и по противоположен начин. Често някои от тях отпращат и към минали исторически и културни реалии или към съвременната и класическата литература, но в контекста на една обновена възприятийна и естетическа чувствителност. В този смисъл творчеството на Станев отразява до голяма степен отварянето (макар донякъде закъсняло и бавно) на българската литература към наднационалното, надскачайки сантимента към местното и / или към т. нар. типично българско.

Във всички случаи разказите на Станев могат да бъдат четени и разкодирани като отделни, напълно самостоятелни и завършени творби, съдържащи свой художествен смисъл и поетика – въпреки своята на моменти модерна „отвореност“, предполагаща възможността за вторично творене на смисъла или творческо довършване на фабулата от читателя-интерпретатор. Същевременно тези разкази могат да бъдат четени и като единна мозайка от творби, създаващи един цялостен художествен свят, сътворен от писателя, а в същото време и отразяващ като огледало една съвременна действителност / реалност – както българска, така и наднационална, следваща логиката и динамиката на все по-глобализиращия се свят.

Людмил Станев не е „масов“ автор, но онези, които го прочетат веднъж, започват да го цитират. Масово. Последното вероятно и поради „ендорелативизма“ на цялостното негово творчество, който, бидейки вътрешна относителност (по определението на автора), „твърдо се противопоставя на безпринципното и безпричинно стареене на индивидите“…

За съжаление, в настоящото преводно издание на сборника „Няма такава книга и други разкази“ не са включени някои от разказите на оригиналната книга – най-вече поради невъзможността да бъде постигнат адекватен превод…

Ако този текст ви се е сторил прекалено дълъг – възползвайте се от съвета на самия Людмил Станев: „Отказването от четене е много трудно, почти невъзможно. Но все пак може да опитате, като от силни минете на слаби текстове и накрая на… партийни програми и предизборни обещания. Така ще стигнете до отвращение от четенето“.

Приятно четене!

Румен Баросов, поет, издател

Благородна (Рони) Филевска-Панагу, преводач

Бележка на преводача

Когато един писател е неизвестен за една аудитория, читателите, владеещи езика, на който пише, подхождат към неговото творчество с любопитство и в някои случаи с недоверие.

Когато един писател е неизвестен за една аудитория, а читатели са невладеещи езика, на който пише, то те подхождат към неговото творчество в превод с любопитство и в повечето случаи с двойно недоверие – заради съмненията си и за адекватността на превода. Особено когато е неизвестен и преводачът.

И защото в случая с настоящата книга за гръцката читателска аудитория е неизвестен както самият автор, така и преводачът, добре е да бъдат припомнени две прости неща: писателят представя своето писмено послание по свой уникален литературен начин, маниер и идиосинкразия, а преводачът е длъжен да го предаде максимално адекватно и с уважение както към съдържанието, така и към избраните от автора изразни форми и художествен език. Последното беше и водещо условие при превода на „Няма такава книга…“.

Защото тази книга я има и тя вече е част от наследството на българската литуратурна традиция като един свеж и нестандартен прочит на съвремието, един причудлив калейдоскоп от постмодерни езопови басни, хайку в проза и класически наративи. И доколкото нейната тематика и художествени й форми в голяма степен са отражение на различни късчета от преситеното и уморено съзнание на постмодерния човек, нейният език някак логично създава усещането за фрагментарност и несъвършенство, а често изисква и повторен прочит на текста. Но това не е проблем за читателя, познаващ добре българския език, и в никакъв начин не нарушава удоволствието от нейното четене. Преводният текст, спазил уточнените по-горе условия, обаче също би могъл на места да затрудни дори и добронамерения, но чужд на българския език читател. Ето защо настоящата бележка има за цел – една единствена – да припомни възможността за втори прочит.

НЯМА ТАКАВА КНИГА
и други разкази

ЛЮДМИЛ СТАНЕВ

МАНИФЕСТ НА ЕНДОРЕЛАТИВИСТИТЕ *

1. Ендорелативизмът има за цел борбата срещу манипули­рането на индивидите, които могат съзнателно да разграничат себе си от другите.

2. Ендорелативизмът включва всяко и първо нещо, за което си помислим несъзнателно.

3. Ендорелативизмът включва вятъра, пролетта и дъжда и не изключва желанието по жена, която живее някъде наблизо.

4. Ендорелативизмът има за символ динозаврите, които тъгуваха по нас и умряха, защото ни нямаше.

5. Ендорелативизмът не изключва вярата в неща, които ще се появят след него.

6. Ендорелативизмът твърдо се противопоставя на безпринципното и безпричинно стареене на индивидите.

Всеки, който противоречи с мисли, думи и дела на ендорелативизма, се превръща автоматично в потенциален негов създател.

* Ендорелативизъм – вътрешна относителност

ИЗ ДНЕВНИКА НА ЕДИН БЪЛГАРИН

9.IХ. – Празник на победилия комунизъм

10.IХ. – Не мога да разбера дали наистина е победил, тъй като никой не работи (следпразничен ден е). Но някои вече ядат.

11.IX. – Най-вероятно комунизмът вече е дошъл, защото спряха тока. Това ме кара да мисля, че всъщност е дошла съветската власт, изхождайки от мисълта на Ленин: „Комунизмът – това е съветска власт плюс електрификация“.

12.IХ. – Спряха и водата. Вече съм спокоен – няма какво повече да спират.

13.IХ. – Отново съм спокоен, след като разбрах, че това са временни затруднения, породени от определени причини. За малко го пуснаха – тока, разбира се, не водата.

14.IХ. – Пуснаха и водата – „панта рей“… Все пак съм добре – успях да се измия един път. Сега разбрах защо в България няма миещи се мечки. При тоя режим те не биха издържали.

15.IХ. – Отново съм спокоен, защото спряха тока. Усещам колко ще се зарадвам, когато отново го пуснат – някога.

16.IХ. – И все пак ми е хубаво. Когато ми стане много мъчно, мога да си извадя от скривалището „Некермана“* и да си го разглеждам до насита.

24 17.IХ. – Спряха и водата. Отново съм спокоен. Ами да, трябва да ви кажа, че вече изобщо не ми пука за миещите се мечки. Ако пък много ми писне, мога да отида да погледам в Корекома.

18.IХ. – Този път спряха тока, без изобщо да са го пускали – ето това се казва изненада.

19.IХ. – Много се притеснявам за водата – не знам кога ще я спрат.

20.IХ. – Не издържах и се обадих по телефона. Помолих да я спрат. Спряха ми едновременно телефона и водата. Вече нямам проблеми и съм напълно спокоен. Да чукна на дърво! Отрязаха и него.

21.IХ. – Пак пуснаха водата. Отново съм изненадан. Сега пък не става за пиене.

22.IX. – Няма да пиша повече. Не виждам добре на светло – така свикнах на тъмно. Предпочитам бавно и мълчаливо да си разглеждам „Некермана“ 23.IX. – Некерман.

24.IХ. – Некерман.

25.IX. – Некерман.

26.IХ. – Некерман.

27.IХ. – Открих всъщност, че Некерман е истинското име на комунизма.

28.IХ. – Свърших продуктите, но в паспорта си имам две снимки на месо. Някои и това нямат.

29.IХ. – Некерман.

30.IХ. – Този месец свърши. Най-обичам февруари, защото е къс.

Един българин

* „Некерман“ – немско луксозно списание

ПИСМО ОТ ЛАГЕРА

Здравейте, мили майко и татко,

Пиша ви от лагера. Ние сме добре. Всъщност колко сме добре, не знам точно, но другарката ни каза, че сме добре. Ние ако не бяхме добре, тя нямаше да ни каже, че сме добре. А това, какво ни е добрето, не знаем. Но се радвам, защото, ако ни бяха казали, че сме зле, щях да ви пиша, че сме зле.

Вие не се тревожете, аз пак ще ви пиша, когато сме добре, разбира се. Не бива да ви тревожа и да ви пиша, когато съм зле. Другарката така каза. Не се тревожете, защото ще си помисля, че сте зле. А това не е добре, защото вие си нямате другарка, която да ви казва, че сте добре.

Основното, което правим тук в лагера, е, че строим пътища за родината. А тя (родината) строи за нас лагери, в които сме добре. Щото ние, ако бяхме зле, тя (родината) нямаше да строи лагери за нас и обратно, ако ние бяхме добре, нямаше да строим пътища за нея (родината).

Искам да кажа, за да не се объркате, че когато казвам родина, разбирам партия, а когато казвам партия, разбирам родина. Както каза другарката, казваме едно, а разбираме друго. Пътищата, които строим, не знам закъде са, а най-вероятно са за някъде другаде. Но това не ме интересува, защото съм толкова добре, че не ми е до пътища. Някои от моите приятели вече ги няма, но през цялото време бяха добре, до последния момент.

Привършвам писмото си, защото не съм чак дотам добре и изгубих много кръв при последното уточнение с другарката колко съм добре, но щом още мога да пиша, значи не съм толкова зле. Ако не получите от мен друго писмо, не се притеснявайте. Нищо лошо не ми се е случило. А най-вероятно просто малко не съм добре. Часовника оставям на сестра ми, а златните обеци – на милата ми племенница.

Добре съм!

Христина

НЯКОИ СЪОБРАЖЕНИЯ

ОТНОСНО СЪМНИТЕЛНАТА КОРЕЛАЦИЯ МЕЖДУ УЧЕНИЕТО НА И.П.ПАВЛОВ ЗА ВИСШАТА НЕРВНА ДЕЙНОСТ И УЧЕНИЕТО НА МАРКС, ЕНГЕЛС, ЛЕНИН, СТАЛИН ЗА КОМУНИЗМА (НИЗША НЕРВНА ДЕЙНОСТ)

Последните мои задълбочени проучвания (правени са в пещерата „Леденика“) доказват тази на пръв поглед несъществуваща връзка.

Особено ловко И.П.Павлов успява да превърне материята в символ. Как точно става това? Чрез поредица манипулации от типа месо–лампа–месо той постига желаната цел. Самото куче, което, предполагам, е напълно изненадано от себе си, започва да отделя със страшна сила стомашен сок дори при светване на лампа без подаване на месо. Създаден е т.нар. условен рефлекс – светлината заменя месото, както се казва.

От своя страна, месото се превръща в символ на светлината. Тъй като всяка връзка е двустранна, има и друга закономерност: колкото по-силна е светлината, толкова повече месо се дава на кучето (не на Павлов), а впоследствие колкото повече е светлината, толкова повече стомашен сок се отделя. За месо не става дума. И така, както виждате, сияйната светлина заменя мерзката материя месо и всички са доволни: и кучето – сито, и Павлов – доволен.

По въпроса за условните рефлекси, създадени от Маркс, Енгелс и Ленин – Учението за комунизма (низшата нервна дейност) 28 – тук мога да кажа следното. Цял един цикъл пари–стока–пари се заменя от светлината на сияйното бъдеще, месото много ловко се превръща в символ, т.е. в нематериално – става нещо, което го няма, а символите на комунизма се превръщат в материя, присъстват навсякъде около нас – и то, меко казано, доста осезаемо. От това следват следните четири извода:

1. Неоправдана е омразата на Й.В.Сталин към И.П.Павлов.

2. Комунизмът е възможен и ще победи, но при условие, че тези, които го изповядват, могат да извършват фотосинтеза под въздействието на светлината от сияйното бъдеще.

3. И в двата случая условният рефлекс води до диалектическа промяна – символ–материя–символ.

4. Това е забележителният принос в посока висша нервна дейност–низша нервна дейност.

Забележка: За настоящия труд бих желал, ако няма месо, вместо хонорар да ми пуснат за малко тока, но това да не става за сметка на водата.

Ст.н.с. к.ф.н. Людмил Станев

КЪРТИЦАТА

Къртицата се облиза сладко и внимателно погледна през бинокъла. Нищо не се виждаше. Точно тогава тя заподозря, че може би не е виновен бинокълът. „Може би е тъмно, може би е нощ. А може би аз съм сляпа. А да не би случайно да съм къртица? Е, добре, но след като съм къртица – помисли си тя, – за какво по дяволите ми е този бинокъл? И защо всъщност се облизвам така сладко – възмути се искрено тя. – Защо така внимателно гледам през този тъп бинокъл? Та аз нищо не виждам!

А може би съм сляпа? А може би съм къртица.

Но това си го знаех и преди да намеря бинокъла.

Господи, как безсмислено се повтаря всичко в този живот“ – въздъхна уморено къртицата и заспа.

Сънуваше, че е човек, който спи дълбоко в тихата нощ. Спи и сънува как внимателно взема един бинокъл и гледа през него.

Нищо не се виждаше…

УПРАЖНЕНИЕ ПО РЕВОЛЮЦИЯ

Франция е убежище на франкофони, които в голямата си част знаят френски или поне го практикуват, без да плащат данъци за това. Дала на света Волтер, тя кoмпенсира това с Наполеон – едно неприятно джудже, на което много добре му стояла униформа. Наполеон въвел и първите модни ревюта на военни униформи под името маневри. Те имали голям успех до момента, когато на едно ревю в Русия се появил проблемът със зимната колекция. Претърпял неуспех, той не се отказал и преминал на модни ревюта за инвалиди. Характерни aкcecoapи били бижута от прост метал с надпис (известни като медали), патерици, бастуни и протези. Освен императора другата голяма страст на французите ca революциите. Лошият вкус на едно Луи довел до Великата фpeнcкa революция. Прекалено спретнатият му вид дразнел. Чистите дрехи не били на мода. В един момент революционерите издали заповед: всички, които имат чисти дрехи без кръпки, да бъдат избити. В този ден пострадали и мнозина бедняци, които били с токy-що изпрани дрехи. Самото Луи публично направило реклама за най-модното средство против пърхот. То не било шампоан и се наричало гилотина. Тя отделяла главата от тялото или, казано философски, духа от материята. Xapaктepнo за това средство е, че то е радикално и при него няма рецидиви.

Установили веднъж република, французите се отдали на мода, и то висша. Bceки, който различавал седемте основни цвята, ставал моделиер или месар. Е, имало и някои индивидуалисти, които пишели. Балзак обичал дизайна и две трети от произведенията му заемали описанията на тапицерии на мебели, докато Зола пък си падал по профсъюзите и от позлатения си кабинет пишел за тежките делници на миньорите и проститутките. Златният надпис на писалището му „Нито ден без peд“ по-късно става девиз на автомат „Калашников“. Много по-късно един плешив татарин, наричан нежно Ленин, превел фpeнcкaтa революция на pycки. Основна негова грижа била да влезе в Зимния дворец през един летен неделен ден, когато там нямало никого. След това неговите приятели избили всички, които имат чисти дрехи и се къпят повече от един път годишно. В свободното си от убийства време революционерите взривявали влакове, събаряли църкви и разучавали песни за Ленин. След смъртта си последният е внимателно изсушен и поставен в стаичка с надпис:

Калчо Георгиев (студент) – звъни един път.
За Ленин – звъни два пъти.

РЕЦЕНЗИЯ ЗА ЕДИН СПЕКТАКЪЛ

(по принцип)

Aкo си припомним Карлос Кастанеда, може би ще оприличим спектакъла „Пръц, пръц, мушице“ на пътуване към истината. Въпросът, който поставя режисурата, е дали това пътуване е напред или назад във времето.

Caкралната поетика в постановката логично води до сблъсъка на две поколения, но не като просто рационално противопоставяне, а като отправна точка на един нов невербален генезис. Затормозената морбидност на индивида тук се cблъсква с оголената ирационалност на фикцията, би могла да бъде и визуален знак на катарзиса.

Пластичните решения на художника ни докосват, без да ни връхлетяват, и тази деликатност на изваянието се предава в екстраполацията на спектакъла.

Динамизирани до предела на статичност, парадоксално емоционалните изразни средства на автора успяват да внушат дълбочината на собствените ни страхове. Изчистеният до краен предел конфликт всъщност предопределя логиката на финала. Един финал, който е връщане към самото начало. Начало, което би могло да се определи като:

Пръц, пръц, мушице,
сакрална моя душице,
мидичке моя cкpuma,
в генезиса ми забита.

ЧЕТЕНЕТО КАТО ОПИЯНЯВАЩО УДОВОЛСТВИЕ

Скъпи ученици, зная, че нямате много време за четене на книги. Сигурно си мислите, че това е скучно и самотно занимание за разлика от дискотеката. Докато чете, на човек не може да му се случи нищо интересно. Никой няма да ви застреля, защото сте харесали книгата, която той харесва. Не съм чувал и да стават масови сбивания за това, че някои предпочитат Елиът, а други не го понасят. Няма да чуете поздрав за момчето от трета маса (в читалнята) и неговата дама с нашумелия монолог на Разколников от хита на Достоевски „Престъпление и наказание“.

Но ако си представите четенето като опияняващо удоволствие, всичко става съвсем друго. В бара може да си поръчате 100 страници Джойс и 25 страници Кафка (все пак той е по-силен). Да не говорим за Хемингуей и Фитцджералд, от които се поръчват направо цели глави. Всеки си поръчва любимия автор. Барманът също от време на време прочита по някоя страница. И тъкмо сте свършили парите, но ви се чете още, и се появява някой непознат благодетел и казва: „Дай на всички по 50 страници от Селинджър. Днес аз черпя. Имам повод“. А какъв е поводът? Човекът с широките пръсти е спечелил на лотария събраните съчинения на Дикенс с оригинални илюстрации. Всички са усмихнати и радостни. Двамата старци в ъгъла се смеят шумно. Ами разбира се — и двамата четат „Швейк“. Богатият господин вляво от бара чете Шекспир и си разрежда с литературен анализ. Но това са луксове, които не всеки може да си позволи. Най-зле са скитниците без пукната пара, които могат да разчитат само на някой безплатно подхвърлен том от Маркс или Ленин – все неща неприятни за четене и неводещи до опиянение. Не дай си боже да прочетат стихотворение за партията от български автор. Тогава токсикологията не им мърда.

Но да се върнем в бара и да видим какво става там. Някои вече са чели прекалено много. Ето, високият младеж в ъгъла плаче и крещи, че животът е безсмислен и му се повдига от толкова много Камю. А седналата до него хубава блондинка, явно прекалила с Мопасан, го гледа влажно и се опитва да го целуне. Възрастният мъж зад тях, очевидно закоравял читател, смесва Толстой с Набоков, за да понесе по-лесно „Ана Каренина“. По-нататък е тоалетната. Старицата, която събира таксата, естествено чете вестник. Самата тоалетна е заета. Там пристрастените четат Буковски и Керуак, след което излизат с променени зеници. Сред читателите има разбира се и такива, които нищо не разбират от литература и спокойно може да им пробутат списание „Наш дом“ вместо Балзак или „Ръководство по охрана на труда“ вместо „Жерминал“ на Зола. Те, разбира се, и разводнен текст няма да усетят и с часове могат да четат „Отнесени от вихъра“, мислейки я за „Кама сутра“. Всички други нещастници, които нямат пари за четене, пишат в близкото бинго цифри или решават кръстословици. Разбира се, и с четенето не бива да се прекалява, защото може да ви се увеличи мозъкът и тогава няма спасение. Сутрин, докато не прочетете едно малко хайку, ръцете ви ще треперят и светът ще ви изглежда чужд и враждебен. И така, докато върнете прочетените книги и съберете пари за нова. Ако нямате пари за цяла книга, едно литературно списание също върши работа. Вземете ли заем, може дори да купите нещо от нобелов лауреат. Но да не мечтаем. При тези цени на книгите единственото, което остава, е да си изрязвате стари вестници, докато получите домашно четиво. И тук се крият опасности – лошите текстове с много курсив водят до ослепяване.

Отказването от четене е много трудно, почти невъзможно. Но все пак може да опитате, като от силни минете на слаби текстове и накрая на напълно безвредни вестници, партийни програми и предизборни обещания. Така ще стигнете до отвращение от четенето

ЗА ВРЕДАТА ОТ ПУШЕНЕТО НА ТРЕВА

Полудя ли, мари Хуано,
че излизаш толкоз рано.

(колумбийска народна песен)

Естествено тревата бива няколко вида. Но сега ще стане въпрос за тревата за пушене. Много автори твърдят, че пушенето на трева е по-приятно от нейното косене. Това е само едната страна на въпроса. Има и друга. А по-точно: трудовите злополуки и привикването. Досега не съм чувал някой да е привикнал към косенето на трева. Известно е също, че косачите и при най-упорито косене не изпадат в халюцинози. При пушенето не е така. Широка е гамата на халюцинации – от тази за получаването на наследство до твърдото убеждение, че сте катеричка с гипсиран крак. Трудовите злополуки при усещането за летене също са често явление. Те естествено не са така фатални, както при сапьорите, но все пак приземяването не е леко. А усещането за болки в главата може да се сравни с това, което се получава, ако носите три номера по-малка шапка. Фалшивото чувство за щастие може да ви накара дори да повярвате, че не сте българин. Другото важно усещане е приливът на сила и могъщество. Много често по-прагматичните пушачи използват това състояние, за да си направят сами ремонт на къщата или да поставят световен рекорд на 100 метра гладко бягане. Всичко зависи от това дали имате спортен екип или къща. Сексуалните последици също не са за пренебрегване. Пониженият праг на отговорност води до нарушаване на основния принцип на кондома: „Прави любов, а не деца“.

Но най-тежко се понася чувството за свобода и безгрижност. Когато мине въздействието на тревата, връщането към действителността е мъчително и поразително напомня на чакане в нотариата. А ако индивидът, пушил трева, реши да кара автомобила си, става нещо още по-любопитно. Да си припомним поговорката „Скоростта краси човека“. Нещо повече, бих добавил аз в случая. Ако скоростта краси човека, то високата скорост го прави дори неузнаваем.

И ако наистина много искате да избягате от реалността и да се чувствате свободен, да помечтаете – вместо да пушите, можете да пишете. За разлика от наркоманията, графоманията е опасна само за околните и няма никакви вредни последици за тези, които я практикуват

ПИСМО ОТ ЛЕНИН ДО СТАЛИН

19 октомври 1921 година

Здравей, Йосиф. Прочети внимателно това писмо и изпълни всичко, което е заказано в него, дословно. Нарочно не те поканих на дачата, защото съм сигурен, че ще ни подслушват. Знаеш как стават тези работи. Още докато бях в Швейцария, усетих, че нещо става с разсъдъка ми, но в името на революцията не съм го споделял с оня евреин Зигмунд, пък и кушетката му имаше едни съмнителни петна. Но сега, след като ме простреля онази есерка, усещам, че съм към края на силите си. Знам, че ти ще наследиш страната независимо от партийните решения. Твоят железен характер ми е известен от кадровите досиета. Най-много ме впечатли онази случка в Сибир. Когато те нападнал в тайгата тигър. Тогава ти си му внушил, че е партиен враг, и тигърът се самоубил, оставяйки пълни самопризнания.

Жесток човек си ти, Йосифе, а библейско име носиш. По въпроса за Библията – ще те помоля да промениш Новия завет, като на мястото на Исус сложиш моето име. Към онези глупости с трите хляба и петте риби добави и водка – знаеш, че нашите скотове гледат на храната само като на мезе. И въобще този Нов завет го махни. Наречи го история на КПСС. За да остане все пак чудото на възкресението, ще те помоля, когато умра, да не ме погребвате, а да ме сложите в мавзолей. Всичко се случва. Другото, за което ще те помоля, е да не убиваш моята Надежда (Крупская). 210 Тя е тъпа крава, но все пак ми е жена. Твоята Надежда (Алилуева) ако искаш, я застреляй, все ми е едно. И запомни: няма ли човек – няма проблем. Пази се от онзи евреин Лео (Троцки). Най-добре му прати на гости някой от нашите приятели – мексиканските алпинисти. За Бухарин, Каменев и Зиновиев ти си знаеш (виж по-горе). На нас демократи не ни трябват. По въпроса за духовниците знаеш моя възглед: котките пренасят токсоплазмоза, кучетата – тении, а свещениците – вяра. Ликвидирай колкото се може повече от тях. Считай Маяковски и Есенин за духовници. Ако имаш проблеми, говори със стария ми каскет. Завещавам ти го. Той е поел свойствата на мозъка ми и може да се посъветваш с него в кризисни ситуации. Последното, за което те заклевам, е да въведете в руския език френското произнасяне на Р като малък спомен за мен. Лицата, които не могат да го произнасят, вкарай в лагери. Бъди бдителен и не вярвай на никого, дори на себе си – ти си голямо лайно и рано или късно историята ще те изхвърли в мръсния канал на времето.

С другарски поздрав
Владимир Улянов
Ленин

P.s.
Текстът да се чете с френско Р!

Αποσπάσματα από τη συλλογή διηγημάτων «Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο» του Λιουντμίλ Στάνεβ

Η συλλογή διηγημάτων του Βούλγαρου συγγραφέα Λιουντμίλ Στάνεβ με τίτλο «Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο» κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2021» από τις εκδόσεις Έναστρον στη σειρά «Σύγχρονη μεταφρασμένη λογοτεχνία» σε μετάφραση της Μπλαγκορόντνα (Ρόνη) Φίλεβσκα-Πανάγου και επιμέλεια της Έφης Ριζά-Σκύφα.

Ως αντιπροσωπευτικό δείγμα της σύγχρονης βουλγαρικής λογοτεχνίας, οι 192 σελίδες του βιβλίου προσεγγίζουν με σεβασμό την παγκόσμια καλλιτεχνική δημιουργία αφομοιώνοντας οργανικά τα μηνύματά της.

Ο Στάνεβ, με το ανατρεπτικό του χιούμορ, με τη διεισδυτική αλλά και πολυδιάστατη λογοτεχνική του οπτική, δημιουργεί για τον αναγνώστη ένα ενδιαφέρον και ελκυστικό λογοτεχνικό περιβάλλον, μια φρέσκια και ασυνήθιστη ανάγνωση αλλά και μια προσέγγιση της νεωτερικότητας, ένα παράξενο καλειδοσκόπιο από μεταμοντέρνους θα έλεγε κανείς μύθους του Αισώπου, χαϊκού σε μορφή πεζογραφήματος και κλασικές αφηγήσεις.

Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο, υπάρχει όμως τέτοιος συγγραφέας

Ο Λιουντμίλ Στάνεβ γεννήθηκε το 1959 στη Βάρνα. Αποφοίτησε με άριστα από την Ιατρική Σχολή το 1985, και σήμερα συνδυάζει τις δύο κλίσεις του – την θεραπευτική, ως γιατρός στα «Επείγοντα Περιστατικά» στη γενέτειρα του, και τη συγγραφή.

Το πρώτο του βιβλίο «Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο» εκδόθηκε το 1991. Έκτοτε, έχει μια συνεχή παρουσία στη βουλγαρική δημόσια ζωή ως συγγραφέας, σεναριογράφος, αλλά και ως αρθρογράφος και δημοσιογράφος.

Ως συγγραφέας, ο Στάνεβ δεν ταλαντεύεται ανάμεσα στα λογοτεχνικά είδη. Στο βουλγάρικο αναγνωστικό κοινό, είναι γνωστός με τον χαρακτηρισμό που συχνά του αποδίδουν οι κριτικοί της λογοτεχνίας – «αριστοτέχνης του διηγήματος, που δεν υπάρχει στη βουλγαρική λογοτεχνία». Είναι συγγραφέας αρκετών βιβλίων με διηγήματα – «Ακέραια» /„Ненакърнимо“/ (1998), «Μικρό νυχτερινό παραμύθι» /„Малка нощна приказка“/ (1998), «Ο αντιπαθής Τάταρος» /„Неприятният татарин“/ (2003), «Κάτι λιγότερο» /„По-малко“/ (2004), «Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο» /„Няма такава книга“/ (2004), «Φίλοι μου» /„Приятели мои“/ (2008), «Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο και άλλα διηγήματα» /„Няма такава книга и други разкази“/ (2010) και «Απότομα» /„Рязко“/ (2015). Το παιδικό βιβλίο του «Μικρό νυχτερινό παραμύθι» έλαβε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας «Χρίστο Γ. Ντάνοβ» /„Христо Г. Данов”/ το 2004. Του έχουν επίσης απονεμηθεί αρκετά ακόμα βραβεία λογοτεχνίας και όχι μόνο: Βραβείο του Βουλγαρικού Εθνικού Ραδιοφώνου για ντεμπούτο, Βραβείο της πόλης της Βάρνας για εκπληκτικά επιτεύγματα στον τομέα του πολιτισμού (2004), Βραβείο για σύντομο χιουμοριστικό διήγημα «Τσουντομίρ» /„Чудомир“/ του Ιδρύματος «Τσουντομίρ» (2004), Βραβείο μυθοπλασίας «Ντιμίταρ Ντίμοβ» /„Димитър Димов“/ της Ένωσης Ιατρών-Συγγραφέων της Βουλγαρίας (2015), Βραβείο φιλοσοφικής και ηθικολογικής ποίησης και πεζογραφίας «Στογιάν Μιχαϊλόβσκι» /„Стоян Михайловски“/ της πόλης Ελένα (2021).

Ο Λιουντμίλ Στάνεβ έχει συγγράψει και δραματικά κείμενα: «Όνειρο χειμερινής νύχτας» /„Сън в зимна нощ“/ και «Τι θαυμάσιος κόσμος» /„Какъв прекрасен свят“/ (δύο μιούζικαλ που προβλήθηκαν στο Δραματικό θέατρο της Βάρνας), «Μικρό τσουβαλένιο παραμύθι» /„Малка чувалена приказка“/ (στο Δραματικό κουκλοθέατρο της πόλης Βίντιν, στη πόλη Ντόμπριτς και στο Βελιγράδι), «Ο μικρός Άμλετ» /„Малкия Хамлет“/ και «Μοναχικό κείμενο» /„Самотен текст“/ (στο Ραδιοθέατρο του Βουλγαρικού Εθνικού Ραδιοφώνου).

Οι σεναριογραφικές του επιδόσεις σχετίζονται τόσο με το θέατρο όσο και με ορισμένα τηλεοπτικά είδη. Ως σεναριογράφος και συν-συγγραφέας, ο Στάνεβ συμμετέχει στα επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς «Η οδός» /„Улицата“/, στην τηλεοπτική εκπομπή «Πώς θα τους φτάσουμε τους Αμερικανούς» /„Как ще ги стигнем американците“/, στο έργο «Μαρμελάδα» /„Мармалад“/, στα κείμενα για το παιδικό τμήμα του Βουλγάρικης Εθνικής Τηλεόρασης και για την τηλεοπτική σειρά «Κλινική στον τρίτο όροφο» /„Клиника на третия етаж“/. Είναι σεναριογράφος της ταινίας μεγάλου μήκους «Μικρό νυχτερινό παραμύθι» /„Малка нощна приказка“/, που βραβεύθηκε με Grand Prix και Βραβείο του Τύπου στο Ένατο Ευρασιατικό Φόρουμ Κινηματογράφου και Τηλεόρασης στη Μόσχα τον Νοέμβριος του 2006. Η ταινία μικρού μήκους «Κοντσέρτο για κλαρινέτο και ορχήστρα» /„Концерт за кларинет и оркестър“/, βασισμένη σε δικό του σενάριο, έλαβε το ειδικό βραβείο του Δημάρχου της Βάρνας στο XVIII International Festival of Red Cross and Health Films (2019) και το πρώτο βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Λογοτεχνίας «Cinelibri» (2019).

Το έργο του περιλαμβάνει επίσης πάνω από πεντακόσια κείμενα δημοσιευμένα σε κεντρικές βουλγαρικές εφημερίδες και περιοδικά. Είναι μέλος του συντακτικού συμβουλίου του λογοτεχνικού περιοδικού «Σελίδα» /„Страница“/. Για περισσότερα από δέκα χρόνια έχει ως παρουσιαστής και συγγραφέας μόνιμη εκπομπή για τη λογοτεχνία στο Ραδιόφωνο της Βάρνας – «Λιμεναρχείο» /„Морска гара“/, για την οποία τού έχει απονεμηθεί το βραβείο «Όγδοη μούσα» ως καλύτερη ραδιοφωνική εκπομπή για τη λογοτεχνία.

Η συλλογή «Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο και άλλα διηγήματα» (2010) είναι μια έκδοση που περιλαμβάνει μερικές συλλογές του συγγραφέα που χρονολογικά προηγούνται και είχαν δημοσιευθεί ανεξάρτητα. Υπό αυτήν την έννοια, αποτελείται επίσης από πολλά σύντομα και ακόμη πιο σύντομα κείμενα, που αντικατοπτρίζουν με αρκετή πληρότητα τον όγκο των ιστοριών που έχει διηγηθεί δημοσίως όλα αυτά τα χρόνια ο συγγραφέας.

Αφηγούμενος ιστορίες πρωτίστως για τους φίλους του, όπως μόνος του συχνά σημειώνει, ο Λιουντμίλ Στάνεβ έχει την ικανότητα να διηγείται σύντομα, χωρίς πολυλογία και παρά ταύτα περιεκτικά και πυκνά. Οι ιστορίες του, που εμφανίζουν ως επί το πλείστον μία κορυφαία αίσθηση του χιούμορ, σπάνια εκτείνονται σε περισσότερες από μία ή δύο σελίδες, αλλά η αίσθηση που αφήνουν είναι μιας πλήρης λογοτεχνική εμπειρία. Και ο Στάνεβ ακολουθεί τις παραδόσεις του ασυνήθιστου, πνευματώδους χιούμορ – όχι αστεία, αλλά παράλογα και σαρδόνια είναι τα διηγήματά του.

Ο Στάνεβ εμπλουτίζει τη βουλγαρική λογοτεχνία και την παράδοση του διηγήματος, και μάλιστα αυτής του σύντομου διηγήματος. Ωστόσο, αν πάρει κανείς χωριστά  ένα ένα τα κείμενά του, θα δει ότι είναι δύσκολο να κατηγοριοποιηθούν και σε πολλές περιπτώσεις να προσδιοριστούν εθνικά. Κυρίως λόγω της ικανότητας του συγγραφέα τους να αναδιαμορφώνει την αφηγηματική και σημασιολογική δομή του παραδοσιακού σύντομου διηγήματος, προσφέροντας παράλληλα και μια νέα προοπτική στην καλλιτεχνική προσέγγιση αναφορικά με διάφορες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης, της ατομικής ψυχοσύνθεσης και της κοινωνικής συμπεριφοράς του ανθρώπου στο πλαίσιο του συνεχώς μεταβαλλόμενου ιστορικού κόσμου.

Τα σύντομα διηγήματα του Στάνεβ εντυπωσιάζουν με τον μεγάλο σημασιολογικό τους όγκο, την πολυσημία και τη σημασιολογική αμφιθυμία κάθε εικόνας και χειρονομίας, οι οποίες μπορούν να ερμηνευθούν όχι απλώς με διαφορετικό, αλλά και με αντίθετο τρόπο. Συχνά μερικά απ‘ αυτά αναφέρονται σε ιστορικές και πολιτιστικές πραγματικότητες του παρελθόντος ή στη σύγχρονη και στη κλασική λογοτεχνία, αλλά και στο πλαίσιο μιας ανανεωμένης αντιληπτικής και αισθητικής ευαισθησίας. Υπό αυτήν την έννοια, το έργο του Στάνεβ αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό το άνοιγμα (αν και κάπως καθυστερημένο και αργό) της βουλγαρικής λογοτεχνίας προς το υπερεθνικό, ξεπερνώντας τη συναισθηματική προσκόλληση προς το τοπικό και το λεγόμενο τυπικά βουλγαρικό.

Σε κάθε περίπτωση, τα διηγήματα του Στάνεβ μπορούν να διαβάζονται και να αποκωδικοποιούνται ως ξεχωριστά, εντελώς ανεξάρτητα και ολοκληρωμένα έργα, που περιέχουν τη δική τους καλλιτεχνική σημασία και ποιητική – παρά τη μερικές φορές σύγχρονη πολυεπίπεδη ανάγνωσή τους, που προϋποθέτει τη δυνατότητα δευτερογενούς δημιουργίας νοήματος ή δημιουργικής ολοκλήρωσης της πλοκής από τον αναγνώστη-ερμηνευτή. Ταυτόχρονα, αυτά τα διηγήματα μπορούν να διαβάζονται και ως ένα ενιαίο μωσαϊκό από έργα, που δημιουργούν έναν ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό κόσμο, πλασμένο από τον συγγραφέα, που ταυτόχρονα αντανακλά και ως καθρέφτης μια σύγχρονη πραγματικότητα – τόσο βουλγάρικη όσο και υπερεθνική, η οποία ακολουθεί τη λογική και τη δυναμική του όλο και πιο παγκοσμιοποιημένου κόσμου.

Ο Λιουντμίλ Στάνεβ δεν είναι «μαζικός» συγγραφέας, αλλά όσοι τον διαβάσουν έστω και μια φορά, αρχίζουν συχνά να αναφέρονται σ’ αυτόν. Και μάλιστα μαζικά. Το τελευταίο οφείλεται πιθανώς και στον «ενδορελαβιτισμό» ολόκληρου του έργου του, το οποίο, ως «εσωτερική σχετικότητα» (σύμφωνα με τον ορισμό του συγγραφέα), «αντιτίθεται σθεναρά στην αναίσχυντη και αναίτια γήρανση των ατόμων»…

Τέλος, εάν αυτό το κείμενο σάς φάνηκε αρκετά μακροσκελές – επωφεληθείτε από τη συμβουλή του ίδιου του Λιουντμίλ Στάνεβ: «Η αποχή από την ανάγνωση είναι πολύ δύσκολη, σχεδόν αδύνατη. Αλλά πάντως μπορείτε να το δοκιμάσετε, περνώντας από δυνατά σε αδύναμα κείμενα και στο τέλος σε εντελώς ακίνδυνες εφημερίδες, κομματικά προγράμματα και εκλογικές υποσχέσεις. Έτσι θα φθάσετε στην πλήρη απέχθεια για την ανάγνωση.».

Καλή ανάγνωση.

Ρούμεν Μπαρόσοβ, ποιητής, εκδότης

Μπλαγκορόντνα (Ρόνυ) Φίλεβσκα-Πανάγου, μεταφράστρια

Σημείωμα του μεταφραστή

Όταν ένας συγγραφέας είναι άγνωστος σε ένα κοινό, οι αναγνώστες που μιλούν τη γλώσσα, στην οποία γράφει, προσεγγίζουν το έργο του με περιέργεια και, σε ορισμένες περιπτώσεις, με δυσπιστία.

Όταν ένας συγγραφέας είναι άγνωστος σε ένα κοινό, εκείνοι οι αναγνώστες που δεν μιλούν τη γλώσσα, στην οποία γράφει, προσεγγίζουν το έργο του και τη μετάφρασή του, με περιέργεια και, στις περισσότερες περιπτώσεις, με διπλή δυσπιστία – λόγω των αμφιβολιών τους και για την ποιότητα του έργου, και για την ποιότητα της μετάφρασης. Ειδικά όταν ο μεταφραστής είναι επίσης άγνωστος.

Και επειδή στην περίπτωση του παρόντος βιβλίου για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό είναι άγνωστος τόσο ο συγγραφέας όσο και ο μεταφραστής, είναι καλό να θυμηθούμε δύο απλά πράγματα: ο συγγραφέας παρουσιάζει το γραπτό του μήνυμα με τον δικό του μοναδικό λογοτεχνικό τρόπο, μανιέρα ή και ιδιορρυθμία και ο μεταφραστής υποχρεούται να το μεταφέρει όσο το δυνατόν επαρκέστερα αλλά και με σεβασμό τόσο για το περιεχόμενο όσο και για τις εκφραστικές μορφές και την καλλιτεχνική γλώσσα που επέλεξε ο συγγραφέας. Το τελευταίο ήταν και η βασική προϋπόθεση στη μετάφραση του έργου «Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο…».

Διότι το βιβλίο αυτό υπάρχει και είναι ήδη μέρος της κληρονομιάς της βουλγαρικής λογοτεχνικής παράδοσης ως μια φρέσκια και ασυνήθιστη ανάγνωση και προσέγγιση της νεωτερικότητας, ένα παράξενο καλειδοσκόπιο από μεταμοντέρνους θα έλεγε κανείς μύθους  του Αισώπου, χαϊκού σε μορφή πεζογραφήματος και κλασικές αφηγήσεις. Και δεδομένου ότι η θεματολογία και οι καλλιτεχνικές του μορφές σε μεγάλο βαθμό αντικατοπτρίζουν διάφορα σπαράγματα της κορεσμένης και κουρασμένης συνείδησης του μεταμοντέρνου ανθρώπου, η γλώσσα του είναι λογικό να δημιουργεί μια αίσθηση κατακερματισμού και συντακτικής ιδιορρυθμίας και για αυτό το λόγο απαιτεί την εκ νέου ανάγνωση του κειμένου. Αλλά αυτό δεν είναι πρόβλημα για τον αναγνώστη που γνωρίζει καλά τη βουλγαρική γλώσσα, και σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζει την ευχαρίστηση της ανάγνωσής του. Ωστόσο, το μεταφρασμένο κείμενο, το οποίο έχει συμπλεύσει με τις προϋποθέσεις που καθορίζονται παραπάνω, θα μπορούσε επίσης σε ορισμένα σημεία να δυσκολέψει και τον καλοπροαίρετο αλλά ξένο στη βουλγαρική γλώσσα αναγνώστη. Επομένως, αυτό το σημείωμα έχει ως σκοπό, έναν και μοναδικό, να θυμίσει τη δυνατότητα της δεύτερης ανάγνωσης.

Μπλαγκορόντνα (Ρόνυ) Φίλεβσκα-Πανάγου

Δεν υπάρχει τέτοιο βιβλίο
και άλλα διηγήματα

Λιουντμίλ Στάνεβ

Μανιφέστο των ενδορελαβιτιστών

1. Ο ενδορελαβιτισμόςέχει ως στόχο την πάλη ενάντια στην χειραγώγηση των ατόμων που μπορούν συνειδητά να ξεχωρίσουν τον εαυτό τους από τους άλλους.

2. Ο ενδορελαβιτισμόςσυμπεριλαμβάνει το καθετί αλλά και το πρώτο πράγμα, το οποίο σκεφτόμαστε ασυναίσθητα.

3. Ο ενδορελαβιτισμόςπεριλαμβάνει τον άνεμο, την άνοιξη και τη βροχή και δεν αποκλείει την επιθυμία για μια γυναίκα που μένει κάπου εδώ κοντά.

4. Ο ενδορελαβιτισμόςέχει ως σύμβολο τους δεινοσαύρους, οι οποίοι μάς νοσταλγούσαν και πέθαναν επειδή δεν υπήρχαμε.

5. Ο ενδορελαβιτισμόςδεν αποκλείει την πίστη σε πράγματα, τα οποία θα εμφανιστούν μετά από εκείνον.

6. Ο ενδορελαβιτισμόςαντιτίθεται σθεναρά στην αναίσχυντη, αναίτια γήρανση των ατόμων.

Όποιος αντιτίθεται με σκέψεις, λόγια και πράξεις στον ενδορελαβιτισμό, μεταβάλλεται αυτόματα σε πιθανό δημιουργό του.

* Σημείωμα του συγγραφέα: Ενδορελαβιτισμός – εσωτερική σχετικότητα

Από το ημερολόγιο ενός Βούλγαρου

9.ΙΧ. Εορτασμός του νικηφόρου κομμουνισμού

10.ΙΧ. Δεν μπορώ να καταλάβω αν πραγματικά έχει νικήσει, διοτι κανείς δεν δουλεύει (είναι μια μέρα μετά τον εορτασμό). Αλλά μερικοί ήδη τρώνε.

11.ΙΧ. Πιθανότατα ο κομμουνισμός ήδη έχει έρθει επειδή έκοψαν το ρεύμα. Αυτό με κάνει να νομίζω ότι έχει έρθει η σοβιετική εξουσία, βασιζόμενος στην σκέψη του Λένιν: «Ο κομμουνισμός είναι σοβιετική εξουσία συν ηλεκτροδότηση».

12.IX. Έκοψαν και το νερό. Πλέον είμαι ήσυχος, δεν έχει μείνει πλέον τίποτα να κόψουν.

13.ΙΧ. Και πάλι είμαι ήσυχος εφόσον κατάλαβα ότι αυτές είναι προσωρινές δυσκολίες που έχουν προκληθεί από ορισμένες αιτίες. Το άφησαν για λίγο, το ρεύμα, φυσικά, όχι το νερό.

14.ΙΧ. Άφησαν επίσης και το νερό – «τα πάντα ρει»… Πάντως είμαι καλά – κατάφερα να πλυθώ μια φορά. Τώρα κατάλαβα γιατί στη Βουλγαρία δεν υπάρχουν ρακούν[1]. Υπό αυτό το καθεστώς[2], δεν θα άντεχαν.

15.ΙΧ. Είμαι και πάλι ήσυχος επειδή έκοψαν το ρεύμα. Διαισθάνομαι πόσο πολύ θα χαρώ όταν το ξαναφέρουν – κάποτε.

16.ΙΧ. Ωστόσο νιώθω καλά. Όταν αισθανθώ πολύ θλιμμένος, μπορώ να βγάλω από τη κρυψώνα το «Neckermann»* και να το περιεργάζομαι μέχρι χορτασμού.

17.IX. Έκοψαν και το νερό. Είμαι και πάλι ήσυχος. Λοιπόν, ναι, πρέπει να σας πω που δεν μου καίγεται καρφί πλέον για τα ρακούν. Αν βαρεθώ πολύ, μπορώ να πάω να χαζέψω στο Corecom[3].

18. ΙΧ. Αυτή τη φορά έκοψαν το ρεύμα χωρίς καν να το έχουν ενεργοποιήσει – αυτό ονομάζεται έκπληξη.

19.IX. Ανησυχώ πολύ για το νερό – δεν ξέρω πότε θα το κόψουν.

20.IX. Δεν άντεξα και πήρα τηλέφωνο. Ζήτησα να το σταματήσουν. Μου έκοψαν ταυτόχρονα το τηλέφωνο και το νερό. Δεν έχω πλέον προβλήματα και είμαι απόλυτα ήσυχος. Να χτυπήσω ξύλο! Το έκοψαν και αυτό.

21.IX. Έφεραν ξανά το νερό. Και πάλι ξαφνιάστηκα. Αυτή τη φορά μάλιστα δεν είναι πόσιμο.

22.IX. Δεν θα γράψω άλλο. Δεν βλέπω καλά στο φως – τόσο που συνήθισα στο σκοτάδι. Προτιμώ αργά και σιωπηλά να ξεφυλλίζω το «Neckerman».

23.IX. Neckerman.

24.IХ. Neckerman.

25.IX. Neckerman.

26.IХ. Neckerman.

27.ΙΧ. Στην ουσία ανακάλυψα ότι το Neckermann είναι το πραγματικό όνομα του κομμουνισμού.

28.ΙΧ. Τελείωσα τις προμήθειες, αλλά στο διαβατήριό μου έχω δύο φωτογραφίες κρέατος. Μερικοί δεν έχουν ούτε αυτό.

29.IХ. Neckerman.

30.IX. Αυτός ο μήνας τελείωσε. Περισσότερο απ’ όλα αγαπάω τον Φεβρουάριο γιατί είναι σύντομος.

Ένας Βούλγαρος

* Σημείωμα συγγραφέα: «Neckermann» – ένα γερμανικό πολυτελές περιοδικό.

Επιστολή από το στρατόπεδο

Γεια σας, αγαπητοί μαμά και μπαμπά,

Σας γράφω από το στρατόπεδο[4]. Είμαστε καλά. Στην ουσία, το πόσο καλά είμαστε δεν ξέρω ακριβώς, αλλά η συντρόφισσα[5] μας είπε ότι είμαστε καλά. Μα αν δεν ήμασταν καλά, δεν θα μας έλεγε ότι είμαστε καλά. Αλλά το τι ακριβώς είναι καλά δεν ξέρουμε. Χαίρομαι πάντως, γιατί αν μας είχαν πει ότι είμαστε άσχημα, θα σας έγραφα ότι είμαστε άσχημα.

Εσείς μην ανησυχείτε, θα σας γράψω ξανά, όταν είμαστε καλά, φυσικά. Δεν πρέπει να σας ανησυχώ και να σας γράφω όταν είμαι άσχημα. Η συντρόφισσα έτσι είπε. Μην ανησυχείτε γιατί θα σκεφτώ ότι είστε άσχημα. Και αυτό δεν είναι καλό, γιατί δεν έχετε μια συντρόφισσα η οποία να σας λέει ότι είστε καλά.

Το κύριο πράγμα που κάνουμε εδώ στο στρατόπεδο είναι να χτίζουμε δρόμους για την πατρίδα. Και αυτή (η πατρίδα) χτίζει για εμάς στρατόπεδα, στα οποία είμαστε καλά. Διότι εμείς, εάν ήμασταν άσχημα, αυτή (η πατρίδα) δεν θα έχτιζε στρατόπεδα για εμάς και αντίστροφα, αν εμείς ήμασταν καλά, δεν θα χτίζαμε δρόμους για αυτήν (την πατρίδα).

Θέλω να πω, για να μην μπερδευτείτε, ότι όταν λέω πατρίδα, εννοώ κόμμα, και όταν λέω κόμμα, εννοώ πατρίδα. Όπως είπε η συντρόφισσα, λέμε ένα πράγμα και καταλαβαίνουμε άλλο. Οι δρόμοι που χτίζουμε, δεν ξέρω πού οδηγούν, αλλά το πιο πιθανό είναι να οδηγούν κάπου αλλού. Αλλά αυτό δεν με ενδιαφέρει διότι είμαι τόσο καλά που δεν με νοιάζει καν. Μερικοί από τους φίλους μου πλέον δεν υπάρχουν, αλλά ήταν καλά συνεχώς, μέχρι την τελευταία στιγμή.

Ολοκληρώνω την επιστολή μου γιατί δεν είμαι δα και τόσο καλά και έχασα πολύ αίμα στην τελευταία διευκρίνιση με τη συντρόφισσα για το πόσο καλά είμαι, αλλά εφόσον μπορώ ακόμα να γράφω, τότε δεν είμαι δα και τόσο άσχημα. Εάν δεν λάβετε άλλη επιστολή από εμένα, μην ανησυχήσετε. Τίποτα κακό δεν θα μου έχει συμβεί. Και το πιο πιθανό θα είναι απλώς να μην είμαι καλά. Αφήνω το ρολόι στην αδερφή μου και τα χρυσά σκουλαρίκια – στην αγαπημένη μου ανιψιά.

Είμαι καλά!

Χριστίνα

Κάποιες απόψεις

αναφορικά με την αμφίβολη συσχέτιση μεταξύ της θεωρίας του Ι. Π. Παβλόβ για την ανώτερη νευρική δραστηριότητα και της θεωρίας των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν και Στάλιν περί του κομμουνισμού (κατώτερη νευρική δραστηριότητα)

Οι τελευταίες μου έρευνες σε βάθος (που έχουν γίνει στο σπήλαιο «Λεντενίκα»[6]) αποδεικνύουν αυτήν την εκ πρώτης όψεως ανύπαρκτη σχέση.

Ιδιαίτερα επιδέξια ο Ι. Π. Παβλόβ κατάφερε να μετατρέψει την ύλη σε σύμβολο. Πώς ακριβώς γίνεται αυτό; Μέσα από μια σειρά χειρισμών του τύπου κρέας-λαμπτήρας-κρέας, επιτυγχάνει τον επιθυμητό στόχο. Ο ίδιος ο σκύλος, ο οποίος, υποθέτω, είναι απόλυτα έκπληκτος με τον εαυτό του, αρχίζει να εκκρίνει με τρομερή δύναμη γαστρικό υγρό, ακόμα και με το άναμμα μιας λάμπας χωρίς προσφορά κρέατος. Έχει δημιουργηθεί το λεγόμενο εξαρτημένο αντανακλαστικό – το φως αντικαθιστά το κρέας, όπως λέγεται.

Με τη σειρά του, το κρέας μεταμορφώνεται σε σύμβολο του φωτός. Δεδομένου ότι κάθε σχέση είναι διμερής, υπάρχει και άλλη νομοτέλεια: όσο ισχυρότερο είναι το φως, τόσο περισσότερο κρέας δίνεται στον σκύλο (όχι στον Παβλόβ) και, στη συνέχεια, όσο περισσότερο είναι το φως, τόσο περισσότερο γαστρικό υγρό εκκρίνεται. Για κρέας δεν γίνεται λόγος. Και έτσι, όπως βλέπετε, το ακτινοβόλο φως αντικαθιστά την απαίσια ύλη, το κρέας, και όλοι είναι ικανοποιημένοι: και ο σκύλος – χορτάτος, και ο Παβλόβ – ικανοποιημένος.

Αναφορικά με το ζήτημα των εξαρτημένων αντανακλαστικών που δημιούργησαν οι Μαρξ, Ένγκελς και Λένιν – τη Θεωρία του Κομμουνισμού (κατώτερη νευρική δραστηριότητα) – εδώ μπορώ να πω τα εξής: ένας ολόκληρος κύκλος χρήμα–εμπόρευμα–χρήμα αντικαθίσταται από το φως του λαμπρού μέλλοντος, το κρέας πολύ επιδέξια μετατρέπεται σε σύμβολο, δηλαδή σε κάτι άυλο – γίνεται κάτι που δεν υπάρχει, ενώ τα σύμβολα του κομμουνισμού μετατρέπονται σε ύλη, υπάρχουν παντού γύρω μας – και μάλιστα, για να το θέσουμε κομψά, αρκετά αισθητά. Από αυτό έπονται τα εξής τέσσερα συμπεράσματα:

1. Είναι αδικαιολόγητο το μίσος του Ι. Β. Στάλιν για τον Ι. Π. Παβλόβ.

2. Ο κομμουνισμός είναι πραγματοποιήσιμος και θα νικήσει, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι αυτοί που τον πρεσβεύουν μπορούν να πραγματοποιούν φωτοσύνθεση υπό την επήρεια του φωτός του υπέρλαμπρου μέλλοντος.

3. Και στις δύο περιπτώσεις το εξαρτημένο αντανακλαστικό οδηγεί σε διαλεκτική αλλαγή: σύμβολο–ύλη–σύμβολο.

4. Αυτή είναι η αξιοσημείωτη συμβολή αναφορικά με: ανώτερη νευρική δραστηριότητα – κατώτερη νευρική δραστηριότητα.

Σημείωση: Για την παρούσα εργασία, θα ήθελα, εάν δεν υπάρχει κρέας, αντί για αμοιβή να μου βάλουν για λίγο το ρεύμα, αλλά αυτό να μην γίνει εις βάρος του νερού.

Δρ. Λιουντμίλ Στάνεβ, λέκτορας

Ο τυφλοπόντικας

Ο τυφλοπόντικας ξερογλείφτηκε και κοίταξε προσεκτικά μέσα από τα κιάλια. Τίποτα δεν φαινόταν. Και ακριβώς τότε υποψιάστηκε ότι μπορεί να μην φταίνε τα κιάλια. «Ίσως είναι σκοτάδι, ίσως είναι νύχτα. Ή μήπως είμαι τυφλός εγώ; Ή μήπως τυχαίνει να είμαι ένας τυφλοπόντικας; Καλά, λοιπόν, αλλά μιας που είμαι τυφλοπόντικας, σκέφτηκε, τότε τι διάολο τα θέλω αυτά τα κιάλια; Και γιατί, αλήθεια, ξερογλείφομαι τόσο γλυκά, αναλογίστηκε με ειλικρινή αγανάκτηση. Γιατί κοιτάω με τόση προσοχή μέσα από αυτά τα ηλίθια κιάλια; Μα δεν βλέπω τίποτα!

Ή μήπως είμαι τυφλός; Ή μήπως είμαι τυφλοπόντικας.

Αλλά αυτό το ήξερα και πριν να βρω τα κιάλια.

Θεέ μου, πόσο ανούσια επαναλαμβάνονται όλα σε αυτήν τη ζωή» – αναστέναξε κουρασμένα ο τυφλοπόντικας και κοιμήθηκε.

Ονειρευόταν ότι είναι άνθρωπος, που κοιμάται βαθιά στην ήσυχη νύχτα. Κοιμάται και ονειρεύεται πως παίρνει προσεκτικά κάποια κιάλια και κοιτάει μέσα από αυτά.

Δεν φαινόταν τίποτα…

Άσκηση στην επανάσταση

Η Γαλλία είναι καταφύγιο για φραγκόφωνους, οι οποίοι ως επί το πλείστον γνωρίζουν τα γαλλικά ή τουλάχιστον τα ασκούν χωρίς να πληρώνουν γι’ αυτό φόρους. Η Γαλλία, δίνοντας στον κόσμο τον Βολταίρο, τον συμψήφισε με τον Ναπολέοντα – έναν δυσάρεστο νάνο που του ταιριάζει πολύ καλά η στολή. Ο Ναπολέων εισήγαγε και τις πρώτες επιδείξεις μόδας στρατιωτικών στολών υπό την ονομασία μανούβρες. Είχαν μεγάλη επιτυχία μέχρι τη στιγμή που σε μια επίδειξη μόδας στη Ρωσία παρουσιάστηκε το πρόβλημα με τη χειμερινή συλλογή. Έχοντας υποστεί ήττα, δεν παραιτήθηκε και το έριξε σε επιδείξεις μόδας για αναπήρους. Χαρακτηριστικά αξεσουάρ ήταν τα κοσμήματα από απλό μέταλλο με επιγραφή επάνω (γνωστά ως μετάλλια), πατερίτσες, μπαστούνια και τεχνητά μέλη σώματος. Εκτός από τον αυτοκράτορα, το άλλο μεγάλο πάθος των Γάλλων είναι οι επαναστάσεις. Το κακό γούστο ενός Λουδοβίκου οδήγησε στη Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση. Η υπερβολικά σουλουπωμένη εμφάνισή του ενοχλούσε. Τα καθαρά ρούχα δεν ήταν της μόδας. Κάποια στιγμή, οι επαναστάτες εξέδωσαν διαταγή: όλοι όσοι έχουν καθαρά ρούχα χωρίς μπαλώματα να εξοντωθούν. Εκείνη την ημέρα χτυπήθηκαν και αρκετοί φτωχοί με φρεσκοπλυμένα ρούχα. Ο ίδιος ο Λουδοβίκος δημόσια έκανε διαφήμιση στο πιο μοντέρνο μέσο κατά της πιτυρίδας. Αυτό δεν ήταν σαμπουάν και ονομαζόταν γκιλοτίνα. Η ίδια χώριζε το κεφάλι από το σώμα ή, φιλοσοφικά ειπωμένο, το πνεύμα από την ύλη. Χαρακτηριστικό για αυτό το μέσο είναι ότι είναι ριζοσπαστικό και σ’ αυτό δεν υπάρχουν υποτροπές.

Μιας που εγκαθίδρυσαν τη δημοκρατία, οι Γάλλοι επιδόθηκαν στη μόδα, και δη στη υψηλή. Ο καθένας που μπορούσε να διακρίνει τα επτά βασικά χρώματα γινόταν σχεδιαστής μόδας ή κρεοπώλης. Ε, υπήρχαν και μερικοί ατομικιστές που έγραφαν. Ο Μπαλζάκ αγαπούσε το ντιζάιν και τα δύο τρίτα των έργων του καταλαμβάνουν οι περιγραφές ταπετσαριών επίπλων, ενώ ο Ζολά είχε αδυναμία στα συνδικάτα και από το επιχρυσωμένο γραφείο του έγραφε για τη σκληρή καθημερινότητα των ανθρακωρύχων και των πορνών. Η χρυσή επιγραφή στο γραφείο του «Ούτε μια μέρα χωρίς αράδα»[7] αργότερα έγινε το σύνθημα του αυτόματου όπλου «Καλάσνικοφ». Πολύ αργότερα, ένας φαλακρός Τάταρος, αποκαλούμενος τρυφερά Λένιν, μετέφρασε τη Γαλλική Επανάσταση στα ρωσικά. Το βασικό του μέλημα ήταν να μπει στα Χειμερινά Ανάκτορα μια καλοκαιρινή Κυριακή, όταν κανείς δεν θα ήταν εκεί. Τότε οι φίλοι του σκότωσαν όλους όσους είχαν καθαρά ρούχα κι έκαναν μπάνιο περισσότερο από μία φορά το χρόνο. Στον ελεύθερο από τις δολοφονίες χρόνο τους, οι επαναστάτες ανατίναζαν τρένα, γκρέμιζαν εκκλησιές και μελετούσαν τραγούδια γραμμένα για τον Λένιν. Μετά το θάνατό του, τον τελευταίο τον αποξήραναν προσεκτικά και τον τοποθέτησαν σε ένα μικρό δωμάτιο με επιγραφή:

Κάλτσο Γκεοργίεβ (φοιτητής) –  χτυπήστε μία φορά.

Για τον Λένιν – χτυπήστε δύο φορές.

Κριτική για μία παράσταση

(επί της αρχής)

Αν θυμηθούμε τον Κάρλο Καστανέντα, πιθανόν να παρομοιάζαμε την παράσταση «Πριτς, πριτς, μυγούλα» με ένα ταξίδι προς την αλήθεια. Το ερώτημα που θέτει η σκηνοθεσία είναι αν αυτό το ταξίδι είναι προς τα εμπρός ή προς τα πίσω στο χρόνο.

Η ιερή ποιητική της παράστασης οδηγεί λογικά στη σύγκρουση δύο γενεών, όχι όμως ως μια απλή ορθολογική αντιπαράθεση, αλλά ως αφετηρία μιας νέας μη λεκτικής γένεσης. Η ταλαιπωρημένη νοσηρότητα του ατόμου εδώ έρχεται σε σύγκρουση με τον απογυμνωμένο παραλογισμό της μυθοπλασίας και θα μπορούσε να είναι και ένα οπτικό σημάδι της κάθαρσης.

Οι πλαστικές λύσεις του ζωγράφου μάς αγγίζουν χωρίς να μας επιτίθενται, και αυτή η λεπτότητα του γλυπτού μεταδίδεται στην παρέκταση της παράστασης.

Ενεργοποιημένα έως του βαθμού της στατικότητας, τα παραδόξως συναισθηματικά μέσα έκφρασης του δημιουργού καταφέρνουν να υποβάλλουν το βάθος των ίδιων μας των φόβων. Η ξεκαθαρισμένη σε ακραίο βαθμό αντιπαράθεση, στην ουσία προκαθορίζει τη λογική του φινάλε. Ένα φινάλε που είναι μια επιστροφή στην αρχή. Αρχή που θα μπορούσε να οριστεί ως:

Πριτς, πριτς, μυγούλα,

ιερή μου ψυχούλα,

μικρό μου μύδι κρυμμένο,

στη γένεσή μου καρφωμένο.

Η ανάγνωση ως μεθυστική απόλαυση

Αγαπητοί μαθητές, ξέρω ότι δεν έχετε πολύ χρόνο για διάβασμα βιβλίων. Πιθανότατα νομίζετε ότι αυτή είναι μια βαρετή και μοναχική δραστηριότητα σε αντίθεση με τη διασκέδαση στη ντισκοτεκ. Κατά την ανάγνωση, τίποτα ενδιαφέρον δεν μπορεί να συμβεί σε ένα άνθρωπο. Κανένας δεν θα σας πυροβολήσει επειδή σας άρεσε το βιβλίο που αρέσει σε εκείνον. Δεν έχω ακούσει να γίνονται μαζικές συγκρούσεις επειδή ορισμένοι προτιμούν τον Έλιοτ και άλλοι δεν τον ανέχονται καν. Δεν θα ακούσετε ένα χαιρετισμό προς το αγόρι από το τρίτο τραπέζι (στην αίθουσα ανάγνωσης) και την κυρία του με τον πολυσυζητημένο μονόλογο του Ρασκόλνικοφ από το μέγα χιτ του Ντοστογιέφσκι «Έγκλημα και τιμωρία».

Αλλά αν φανταστείτε την ανάγνωση ως μια μεθυστική απόλαυση, όλα γίνονται εντελώς διαφορετικά. Στο μπαρ μπορείτε να παραγγείλετε εκατό σελίδες Τζόυς και εικοσιπέντε σελίδες Κάφκα (είναι ισχυρότερος ούτως ή άλλως). Για να μην αναφέρουμε τους Χέμινγουεϊ και Φιτζέραλντ, από τους οποίους παραγγέλλονται ολόκληρα κεφάλαια. Ο καθένας παραγγέλνει τον αγαπημένο του συγγραφέα. Πού και πού διαβάζει καμιά σελίδα και ο μπάρμαν. Και μόλις έχετε εξαντλήσει τα χρήματα, αλλά θέλετε να διαβάσετε και άλλο, εμφανίζεται ένας άγνωστος ευεργέτης και λέει: «Δώστε σε όλους 50 σελίδες του Σάλιντζερ. Σήμερα εγώ κερνάω. Έχω λόγο.» Και ποιος είναι ο λόγος άραγε; Ο άντρας με τα πλατιά δάχτυλα έχει κερδίσει σε λαχειοφόρο αγορά τα άπαντα του Ντίκενς με πρωτότυπες εικονογραφήσεις. Όλοι χαίρονται και χαμογελούν. Οι δύο γέροι στη γωνία γελούν δυνατά. Φυσικά, μιας που και οι δύο διαβάζουν τον «Σβέικ». Ο πλούσιος κύριος στα αριστερά του μπαρ διαβάζει τον Σαίξπηρ, αραιώνοντάς τον με λογοτεχνική ανάλυση. Αλλά αυτές είναι πολυτέλειες που δεν έχουν τη δυνατότητα όλοι να τις αντέξουν οικονομικά. Χειρότερα απ’ ολους είναι οι άθλιοι κι αδέκαροι, οι οποίοι μπορούν να βασίζονται μόνο σε κανένα τόμο του Μαρξ ή του Λένιν που τους δόθηκαν δωρεάν, όλα αυτά τα δυσάρεστα στο διάβασμα και καθόλου μεθυστικά. Και Θεός φυλάξοι μη τυχόν και διαβάσουν κανένα ποίημα κάποιου Βούλγαρου συγγραφέα για το Κόμμα. Τότε την τοξίνωση δεν τη γλιτώνουν.

Αλλά ας επιστρέψουμε στο μπαρ, για να δούμε τι συμβαίνει εκεί. Μερικοί έχουν ήδη διαβάσει υπερβολικά πολύ. Να, ο ψηλός νεαρός στη γωνία φωνάζει και ωρύεται ότι η ζωή είναι χωρίς νόημα και του έρχεται εμετός από τον πολύ Καμύ. Ενώ η όμορφη ξανθιά που κάθεται δίπλα του, η οποία εμφανέστατα τo έχει παρακάνει με τον Μοπάσαν, τον κοιτάει με βλέμμα όλο λαγνεία και προσπαθεί να τον φιλήσει. Ο ηλικιωμένος άνδρας πίσω τους, προφανώς σκληροπυρηνικός αναγνώστης, «ανακατεύει» τον Τολστόι με τον Ναμπόκοφ για να αντέξει ευκολότερα την «Άννα Καρένινα». Πιο πέρα είναι η τουαλέτα. Η γριούλα που εισπράττει τα φιλοδωρηματα διαβάζει φυσικά μια εφημερίδα. Η ίδια η τουαλέτα είναι κατειλημμένη. Εκεί, οι εθισμένοι διαβάζουν τους Μπουκόφσκι και Κέρουακ, και βγαίνουν μετά με αλλαγμένες τις κόρες των ματιών. Ανάμεσα στους αναγνώστες, φυσικά, υπάρχουν και εκείνοι που δεν καταλαβαίνουν τίποτα από λογοτεχνία και μπορεί κάποιος άνετα να τους πασάρει το περιοδικό «Το σπίτι μας» αντί για τον Μπαλζάκ ή το «Οδηγός ασφάλειας στους χώρους εργασίας» αντί του «Ζερμινάλ» του Ζολά. Εκείνοι, βέβαια, και το «αραιωμένο» κείμενο δε θα το καταλάβουν και μπορούν να διαβάζουν για ώρες το «Όσα παίρνει ο άνεμος», μπερδεύοντάς το με το «Κάμα Σούτρα». Όλοι οι άλλοι φουκαράδες που δεν έχουν λεφτά για διάβασμα, γράφουν αριθμούς στην κοντινή αίθουσα για μπίνγκο[8] ή λύνουν σταυρόλεξα. Φυσικά, και με το διάβασμα δεν πρέπει να υπερβάλει κανείς, επειδή υπάρχει περίπτωση να μεγαλώσει ο εγκέφαλός σας και τότε δεν υπάρχει σωτηρία. Το πρωί, μέχρι να διαβάσετε ένα μικρό χαϊκού, τα χέρια σας θα τρέμουν και ο κόσμος θα σας φαίνεται ξένος και εχθρικός. Και έτσι θα γίνεται, μέχρι να επιστρέψετε τα διαβασμένα βιβλία και να συγκεντρώσετε χρήματα για ένα νέο. Εάν δεν έχετε χρήματα για ένα ολόκληρο βιβλίο, ένα λογοτεχνικό περιοδικό επίσης κάνει τη δουλειά. Αν μάλιστα πάρετε κάποιο δάνειο, μπορείτε ακόμη και να αγοράσετε κάτι από έναν βραβευμένο με Νόμπελ συγγραφέα. Αλλά ας μην κάνουμε όνειρα. Με τέτοιες τιμές στα βιβλία, το μόνο που μένει είναι να κόβετε παλιές εφημερίδες μέχρι να καταφέρετε να φτιάξετε ένα σπιτικό ανάγνωσμα. Και εδώ καραδοκούν κίνδυνοι – τα κακά κείμενα, με πολλούς πλάγιους χαρακτήρες, οδηγούν σε τύφλωση.

Η αποχή από την ανάγνωση είναι πολύ δύσκολη, σχεδόν αδύνατη. Αλλά πάντως μπορείτε να το δοκιμάσετε, περνώντας από δυνατά σε αδύναμα κείμενα και στο τέλος σε εντελώς ακίνδυνες εφημερίδες, κόμματικά προγράμματα και εκλογικές υποσχέσεις. Έτσι θα φθάσετε σε απέχθεια για την ανάγνωση.

Περί της βλάβης από το κάπνισμα χόρτου

Μαρή Χουάνα, τα ‘παιξες
και από νωρίς τους δρόμους πήρες.
(Κολομβιανό λαϊκό τραγούδι)

Φυσικά, υπάρχουν διάφοροι τύποι χόρτου. Αλλά τώρα θα γίνει λόγος για το χόρτο που καπνίζεται. Πολλοί γράφοντες ισχυρίζονται ότι το κάπνισμα χόρτου είναι πιο ευχάριστο από το κούρεμά του. Αυτή είναι μόνο η μια πλευρά του ζητήματος. Υπάρχει και άλλη. Και πιο συγκεκριμένα: τα εργατικά ατυχήματα και ο εθισμός. Μέχρι στιγμής δεν έχω ακούσει κανέναν να έχει εθιστεί στο κούρεμα του χόρτου. Είναι επίσης γνωστό ότι οι θεριστές ακόμη και του πιο εντατικού κουρέματος δεν πέφτουν σε παραισθήσεις. Αυτό όμως δεν συμβαίνει με το κάπνισμα. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα ψευδαισθήσεων, από εκείνη για την λήψη κληρονομιάς έως τη ακλόνητη πεποίθηση ότι είστε σκίουρος με το πόδι σε γύψο. Τα εργατικά ατυχήματα την ώρα που έχεις την αίσθηση της πτήσης είναι επίσης συχνά φαινόμενα. Φυσικά, δεν είναι τόσο μοιραία όπως στους σκαπανείς, αλλά πάντως η προσγείωση δεν είναι εύκολη. Και η αίσθηση πόνου στο κεφάλι μπορεί να συγκριθεί με αυτόν που δημιουργείται αν φοράτε καπέλο τρία μεγέθη μικρότερο. Το ψεύτικο συναίσθημα ευτυχίας μπορεί να σας κάνει ακόμη και να πιστέψετε ότι δεν είστε Βούλγαρος. Το άλλο σημαντικό συναίσθημα είναι το πλημμύρισμα δύναμης και παντοδυναμίας. Πολύ συχνά οι πιο πραγματιστές καπνιστές χρησιμοποιούν αυτή την κατάσταση για να επισκευάσουν μόνοι τους το σπίτι τους ή να πραγματοποιήσουν παγκόσμιο ρεκόρ στα 100 μέτρα σπριντ. Όλα εξαρτώνται από το αν έχετε αθλητική φόρμα ή σπίτι. Τις σεξουαλικές συνέπειες επίσης δεν πρέπει να τις αψηφήσει κανείς. Το μειωμένο όριο ευθύνης οδηγεί σε παραβίαση της βασικής αρχής του προφυλακτικού: «Κάνε έρωτα, όχι παιδιά».

Αλλά πιο δύσκολα από όλα τα υπόλοιπα υποφέρεται το αίσθημα της ελευθερίας και της ανεμελιάς. Όταν περάσει η επίδραση του χόρτου, η επιστροφή στην πραγματικότητα είναι οδυνηρή και θυμίζει εντυπωσιακά την αναμονή στο συμβολαιογραφείο. Και αν το άτομο που έχει καπνίσει χόρτο αποφασίσει να οδηγήσει το αυτοκίνητό του, συμβαίνει κάτι ακόμα πιο περίεργο. Ας θυμηθούμε την παροιμία «Η ταχύτητα κοσμεί το άτομο»[9]. Κάτι παραπάνω, θα προσθέσω σε αυτήν την περίπτωση. Εάν η ταχύτητα κοσμεί το άτομο, τότε η υψηλή ταχύτητα το καθιστά ακόμη και μη αναγνωρίσιμο.

Και αν πραγματικά θέλετε πολύ να ξεφύγετε από την πραγματικότητα και να αισθάνεστε ελεύθεροι, να ονειρευτείτε, αντί να καπνίζετε μπορείτε να γράψετε. Σε αντίθεση με τη ναρκομανία, η γραφομανία είναι επικίνδυνη μόνο για τους άλλους και δεν έχει επιβλαβείς συνέπειες για όσους την ασκούν.

Επιστολή του Λένιν προς τον Στάλιν

19 Οκτωβρίου 1921

Γεια σου, Ιωσήφ. Διάβασε προσεκτικά αυτή την επιστολή και εκπλήρωσε ό,τι αυτή επιτάσει, μέχρι κεραίας. Σκόπιμα δεν σε προσκάλεσα στη ντάτσα, γιατί είμαι σίγουρος ότι θα μας παρακολουθούσαν. Ξέρεις πώς γίνονται αυτά τα πράγματα. Ακόμα και όταν ήμουν στην Ελβετία, ένιωσα ότι κάτι συνέβαινε με το μυαλό μου, αλλά στο όνομα της επανάστασης δεν το έχω μοιραστεί με εκείνον τον Εβραίο τον Σίγκμουντ, ο καναπές του πάλι είχε κάποιους ύποπτους λεκέδες. Τώρα, όμως, από τότε που με πυροβόλησε εκείνη η Εσέρα[10], νιώθω ότι οι δυνάμεις μου με εγκαταλείπουν. Ξέρω ότι εσύ θα κληρονομήσεις τη χώρα ανεξάρτητα από τις αποφάσεις του Κόμματος. Ο σιδερένιος χαρακτήρα σου μου είναι γνωστός από τα αρχεία των στελεχών. Περισσότερο απ’ όλα με εντυπωσίασε εκείνο το συμβάν στη Σιβηρία. Όταν είχες δεχτεί επίθεση από μια τίγρη στην Τάιγκα. Τότε της είχες υποβάλει την ιδέα ότι ήταν εχθρός του Κόμματος, και η τίγρη είχε αυτοκτονήσει, αφήνοντας πλήρεις ομολογίες.

Είσαι σκληρός άνθρωπος, Ιώσηφε, παρά το γεγονός πως έχεις βιβλικό όνομα. Όσον αφορά στη Βίβλο θα σου ζητήσω να αλλάξεις την Νέα Διαθήκη, βάζοντας στη θέση του Ιησού το δικό μου τo όνομα. Εκεί, σε εκείνες τις ανοησίες με τα τρία ψωμιά και τα πέντε ψάρια, πρόσθεσε και τη βότκα – γνωρίζεις ότι τα δικά μας τα ζωντόβολα αντιλαμβάνονται τη τροφή μόνο ως μεζέ. Και γενικώς, πέταξέ την αυτή τη Νέα Διαθήκη. Ονομάσέ την Ιστορία του Κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. Για να παραμείνει πάντως το θαύμα της Ανάστασης, θα σου ζητήσω, όταν πεθάνω, να μην με θάψετε, αλλά να με βάλετε σε μαυσωλείο. Όλα γίνονται. Το άλλο που θα σου ζητήσω είναι να μην σκοτώσεις τη δική μου τη Ναντέζντα (Κρούπσκαγια). Μπορεί να είναι μια χαζή αγελάδα και μισή, αλλά ωστόσο είναι γυναίκα μου. Τη Ναντέζντα (Αλιλούγεβα), αν θέλεις, πυροβόλησέ την, δεν με νοιάζει. Και να θυμάσαι: όταν δεν υπάρχει άνθρωπος δεν υπάρχει πρόβλημα[11]. Να φυλάγεσαι από εκείνον τον Εβραίο Λέοντα (Τρότσκι). Στείλε του καλύτερα για επίσκεψη κανέναν από τους φίλους μας – τους Μεξικάνους ορειβάτες. Όσον αφορά τον Μπουχάριν, στον Κάμενεβ και τον Ζινόβιεβ, εσύ ξερεις καλύτερα (δες παραπάνω). Εμείς δεν χρειαζόμαστε δημοκράτες. Αναφορικά με τους κληρικούς ξέρεις την άποψή μου: οι γάτες μεταφέρουν τοξοπλάσμωση, τα σκυλιά μεταφέρουν ταινίες, ενώ οι ιερείς πίστη. Κάνε εκκαθαρίσεις σε όσο το δυνατόν περισσότερους από δαύτους. Θεώρησε τον Μαγιακόβσκι και τον Γεσένιν κληρικούς. Σε περίπτωση που αντιμετωπίσεις πρόβλημα, μίλησε με την παλιά μου την τραγιάσκα. Σου την κληροδοτώ. Αυτή έχει αφομοιώσει τις ιδιότητες του εγκεφάλου μου και μπορείς να την συμβουλεύεσαι σε κρίσιμες περιστάσεις. Το τελευταίο πράγμα, για το οποίο σε εξορκίζω, είναι να εισαγάγεις στα ρωσικά τη γαλλική προφορά του «ρ» ως μικρή ανάμνηση για μένα. Τα άτομα που δεν μπορούν να το προφέρουν, ρίξε  τα σε στρατόπεδα. Να είσαι προσεκτικός και μην εμπιστεύεσαι κανέναν, ούτε καν τον εαυτό σου – είσαι μεγάλο σκατό και αργά ή γρήγορα η ιστορία θα σε ξεράσει στο βρώμικο κανάλι των καιρών.

Με συντροφικούς χαιρετισμούς
Βλαντιμίρ Ουλιάνοβ
Λένιν

Υ.Γ.
Το κείμενο να διαβάζεται με γαλλικό «ρ»!

---

[1] Το ρακούν είναι η κοινή ονομασία του γένους Προκύων, Σαρκοφάγων Θηλαστικών της οικογένειας των Προκυνιδών. Τόσο η επιστημονική ονομασία του τυπικού ρακούν (Π. ο πλύντης / λατινικά: Procyon lotor) όσο και η γαλλική κοινή του ονομασία (Raton laveur) επισημαίνουν τη συνήθεια των ζώων αυτών να «πλένουν» τη τροφή τους στο νερό, όταν είναι αιχμάλωτα. Στη φύση ωστόσο τα άγρια ρακούν ποτέ δεν «πλένουν» την τροφή τους. Η παρερμηνεία αυτή δημιουργήθηκε εξαιτίας της ιδιότυπης συμπεριφοράς τους. – Σημ. μετ.

[2] Η λέξη режим [rejim] σημαίνει ταυτόχρονα καθεστώς ως  τρόπος διακυβέρνησης ενός κράτους, πολίτευμα, αλλά και προγραμματισμένο σύστημα λειτουργίας όπως η προγραμματισμένη περιστασιακή διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος κ.α. – Σημ. μετ.

[3] Η Corecom (βουλγαρικά: Кореком) ήταν μια αλυσίδα καταστημάτων σκληρού νομίσματος κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής περιόδου στη Βουλγαρία. Τα αγαθά συχνά τιμολογούνταν φθηνότερα από ό,τι στη Δύση, ωστόσο, δεν ήταν προσβάσιμα για τους περισσότερους Βούλγαρους, επειδή το εθνικό νόμισμα, το λεβ, δεν ήταν αποδεκτό στα καταστήματα. Εκτός από τους Δυτικούς διπλωμάτες και τους τουρίστες, η πρόσβαση σε σκληρό νόμισμα ήταν προνόμιο της νομενκλατούρας και μερικών άλλων ατόμων που είχαν άδεια να ταξιδέψουν στο εξωτερικό ή να κάνουν επιχειρήσεις με Δυτικούς. Όποιος αγοράζει αγαθά στην Corecom αλλά δεν είχε άδεια να κατέχει ξένο νόμισμα διέτρεχε τον κίνδυνο να γίνει στόχος έρευνας από τις αρχές. – Σημ. μετ.

[4] Στο βουλγαρικό κείμενο ο τίτλος «Писмо от лагера» περιέχει και μια αιχμή / μεταφορά, μια που η βουλγάρικη λέξη лагер [lager] σημαίνει ταυτόχρονα παιδική κατασκήνωση και στρατόπεδο συγκέντρωσης. – Σημ. μετ.

[5] Ο συγγραφέας σκόπιμα τονίζει τη χρήση της λέξης συντρόφισσα ως μόνη προσφώνηση στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων στα χρόνια του λεγόμενου σοσιαλισμού. Στη Βουλγαρία, η προσφώνηση χρησιμοποιήθηκε αρχικά μεταξύ των κομμουνιστών και η επιβολή της ως κύρια και μοναδική μεταξύ όλων των ανθρώπων έγινε μετά το Πέμπτο Συνέδριο του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος, στα τέλη του 1948. Απορρίπτοντας τις ταξικές διαφορές, οι κομμουνιστές διέκριναν στις παραδοσιακές προσφωνήσεις «κύριος» / «κυρία» υπακοή. Γι’ αυτό χρησιμοποιούσαν τις προσφωνήσεις «σύντροφος» / «συντρόφισσα» για να τονίσουν την ισότητά τους. – Σημ. μετ.

[6] Το σπήλαιο «Λεντενίκα» [Ledenika] βρίσκεται σε υψόμετρο 840 μ. στην Οροσειρά του Αίμου, 16 χλμ. από την πόλη της Βράτσας. Το σπήλαιο παίρνει το όνομά του από τη βουλγαρική λέξη για τον πάγο, λόγω της συσσώρευσης στους αρχικούς χώρους της μεγάλων διαφανών και γαλακτώδους λευκού χρώματος μαζών πάγου κατά τη χειμερινή περίοδο (από τα τέλη Νοεμβρίου έως το Μάιο, όταν οι θερμοκρασίες στο εσωτερικό του σπηλαίου πέφτουν κάτω από τους 0 C). Το σπήλαιο είναι πιο ελκυστικό για εξερεύνηση το χειμώνα και την άνοιξη. Σύμφωνα με τους ειδικούς, έχει «θεϊκή» ακουστική. – Σημ. μετ.

[7] Ο συγγραφέας αναφέρεται στη γνωστή φράση/παραίνεση του Θωμά Ακινάτη: «ούτε μία μέρα χωρίς αράδα» – nulla die sine linea. – Σημ. μετ.

Ο Θωμάς Ακινάτης (ιταλικά:Tommaso d’Aquino, λατινικά:Thomas Aquinas, 1225-1274), γνωστός και ως Θωμάς του Ακουΐν, Θωμάς του Ακουΐνο, Αγγελικός Δάσκαλος (Doctor Angelicus) ή Παγκόσμιος Δάσκαλος (Doctor Universalis) ήταν Ιταλός ιερέας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στο Τάγμα των Δομινικανών, και σημαντικός φιλόσοφος και θεολόγος, εκπρόσωπος της σχολής του σχολαστικισμού. – Σημ. μετ.

[8] Το μπίνγκο (Bingo) είναι ένα παιχνίδι τύχης, το οποίο παίζεται με αριθμούς που κληρώνονται τυχαία και οι παίκτες πρέπει να τους ταιριάξουν με προ-εκτυπωμένα δελτία. Έχει ρίζες στη λοταρία που ονομαζόταν «Lo Giuoco del Lotto d’Italia» και παιζόταν στην Ιταλία γύρω στο 1530. Τη δεκαετία τού 1990 το παιχνίδι ήταν πολύ δημοφιλές στη Βουλγαρία και σ’ όλες τις πόλεις της χώρας υπήρχαν ειδικοί χώροι, ονομαζόμενοι Αίθουσες Μπίνγκο. – Σημ. μετ.

[9] Ο συγγραφέας αναφέρεται στη γνωστή βουλγάρικη παροιμία: «Η εργασία κοσμεί τον άνθρωπο, ενώ η τεμπελιά τον ασχημαίνει». – Σημ. μετ.

[10] Ο συγγραφέας αναφέρεται στη γνωστή απόπειρα δολοφονίας κατά του Λένιν στη Μόσχα στις 30 Αυγούστου 1918, μετά από μια ομιλία του σε εργοστάσιο της σοβιετικής πρωτεύουσας. Δράστης της απόπειρας ήταν η Φάνια Καπλάν, μία τριανταπεντάχρονη εβραία από φτωχή πολυμελή οικογένεια. Η Καπλάν συνελήφθη αμέσως και στους πράκτορες που την ανέκριναν δήλωσε ότι προσπάθησε να σκοτώσει τον Λένιν, επειδή τον θεωρούσε «προδότη της επανάστασης». Η ίδια υποστήριζε τους Σοσιαλεπαναστάτες (Εσέρους). Το Κόμμα των Σοσιαλεπαναστατών (ρωσικά: Партия социалистов-революционеров (ПСР) ή СР (Ες-Ερ), ούτω Εσέροι) υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 20ού αιώνα και παίχτης-κλειδί στη Ρωσική Επανάσταση του 1917. Ήταν μια μη μαρξιστική σοσιαλδημοκρατική παράταξη με σημαντική απήχηση στην αγροτιά της Ρωσίας και ήταν μεγάλος αντίπαλος των Μπολσεβίκων.

[11] Ο συγγραφέας αναφέρεται σε μια ευρέως γνωστή φράση που αποδίδεται στον Στάλιν. Οι ερευνητές επιμένουν ότι η φράση αυτή είναι επινόηση του σοβιετικού συγγραφέα Ανατόλι Ριμπακόβ (1911-1998) και έχει διατυπωθεί σαν λόγια του Στάλιν στο πασίγνωστο μυθιστόρημά του «Τα παιδιά από το Αρμπάτ»: «Ο θάνατος λύνει όλα τα προβλήματα. Όταν δεν υπάρχει άνθρωπος δεν υπάρχει πρόβλημα.». Το βιβλίο έχει εκδοθεί το 1987 και αναφέρεται στα χρόνια της σταλινικής τρομοκρατίας.